جزوه برق جهت کپی و چاپ

تعریف اتم:

کوچکترین ذره هر عنصر را اتم می گویند. 

ساختمان اتم:

اتمها از سه جزء تشکیل شده اندکه عبارتند از:

الکترونها:الکترون را با حرف  E نشان میدهند و دارای بار الکترونی منفی می باشد     

پروتون ها:پروتون را باحرف P نشان می دهند و دارای بار الکتریکی مثبت می باشد

نوترون ها: نوترون راباحرف N نشان میدهند ودارای بارخنثی می باشد.

نکته:

1-الکترون هادرمدارهای بیضوی بدور هسته اتم در حال گردش هستند.

2-تعداداتم های شناخته شده تا کنون 108 اتم می باشد.

3-آخریت لایه الکترونی رالایه والانس می گویند.

انواع عناصر

1-هادی ها(رساناها) 

2-عایق ها(نارساناها)

3-نیم هادی ها(نیم رساناها)

1-هادی ها یا رساناها و یا الکتریک ها:

اتمهایی هستند که در لایه آخرالکترونی خوددا ری 1،2،3الکترون هستند و به راحتی میتوانند این الکترون هارا از دست بدهند که عموماً فلزات جزء این دسته هستندمانند  آهن ,مس،روی ،آلومینیوم.

2-عایقهایانارساناهایادی الکتریک ها:

اتم هایی هستند که درلایه آخرالکترونی خود دارای 5،6،7،8الکترون هستند و تمایل به از دست دادن الکترون ندارند که اصطلاحاً به آنها اجسام عایق گفته میشود ،مانند: فلوئور ،اکسیژن،ازت،کلر.

3-نیمه هادی ها و یا نیمه رساناها:

اتمهایی هستند که  در لایه آخر الکترونی خود دارای 4 الکترون هستنداین اتمها گاهی

 برق رااز خود عبور می دهند  و گاهی جریان برق را از خودعبور نمی دهند.این اتم ها با گرفتن یک الکترون جزء عایق ها و با از دست دادن آن جزء خانواده هادیها محسوب می گردد. مانند:سلسیوم،قلع،سرب،ژرمانیم.

مثال :یک عنصر را برمی بایستی بر اساس آخرین لایه آن شناسائی نمود یعنی عنصری با باالکترونی 39  جزء دسته های هادی محسوب میگردد (3(18(8(8(2 چرا که در آخرین لایه خود دارای 3 عدد الکترون دارد.

نکته: تعداد الکترون ها در چند لایه ( لایه والانس )  به صورت (32(18(8(8(2 می باشد.

با توجه به توضیحات بالا یکی از بیشترین عناصری که در برق کاربرد داردقلع و سرب (سیم لحیم )     می باشد که حرارت نوک هویه باعث فعل وانفعالات شده واز حالت نیمه هادی به حالت هادی تبدیل می شود.

1-الکتریسیته ساکن:

بیشتر به صورت پتانسیل ذخیره می باشد و در اثر مالش در بعضی از اجسام به وجود می آید مانند تماس شانه با موی سر.

2-الکتریسیته جاری:

الف:جاری مستقیم یا (DC)این نوع الکتریسیته بدون ضربان است و بر روی صفحه دیاگرام به صورت یک خط مستقیم دیده میشود مقدارولتاژدر این نوع الکتریسیته همواره در یک حدمعین و ثابت میباشد.مانند:باطری ها.

ب:الکتریسیته جاری متناوب یا(AC)این نوع الکتریسیته در زمانهای مختلف دارای شدت وضعف متفاوت است که اصطلاحا" میگوییم دارای پالس یاضربان است.

مراحل مختلف تولید الکتریسیته جاری :

1-از طریق حرارت:

در این نوع الکتریسیته از دو نوع فلز که در یک نقطه به هم وصل شده اند جهت ایجاد جریان الکتریکی استفاده می شود که با حرارت دادن به نقطه اتصال دو فلز دارای جریان می شویم بارزترین نمونه آن ترموکوبل می باشد .

2-از طریق شیمیایی:

در این روش برای تولید جریان الکتریکی از فعل وانفعالات شیمیایی استفاده می شودکه ساده ترین نمونه آن باطری می باشد.

 انواع باطریها:

1-باطری های خشک یا غیر قابل شارژ

2-باطری های تر یا شارژ شونده.

1-باطری های خشک یا غیر قابل شارژ:

در این نوع باطری ها انرژی شیمیایی بر اثر یک سلسله واکنش به انرژی الکتریکی تبدیل می شود و مواد تشکیل دهنده این نوع باطری ها ،قیر ،خاک اره ، کاغذ و دو الکترود مثبت (+) و منفی(-) و ذغال می باشند.

2-باطری های تر یا شارژ شونده:

امل دو قطب مثبت(+) دی اکسیدسرب و قطب منفی (-) سرب می باشد که این دو قطب توسط عایق از هم جداشده ومجموعاً  درداخل  یک ظرف محتوای اسید سولفوریک قرارمی گیرند مانند:باطری ماشینها.

 

3-از طریق نوری یا نورانی:

در این روش برای تولید جریان الکتریسیته از انرژی نورانی استفاده می شود

مانند :سلولهای خورشیدی , دزدگیرهای نوری و یا فتوسل که بر اثر تابیدن نور الکترونها آزاد شده و حرکت آنها در یک مسیر معین تولیدالکتریسیته میکند.

4-از طریق مغناطیس:

که بر اساس خاصیت آهنربا یی می باشد به طور کلی آهنربا از دو قطب N,S تشکیل شده که قطب Nآن به سمت شمال کره زمین و قطب Sآن به سمت جنوب کره زمین می باشد.

بین دو قطب N,S خطوطی وجود دارد که اصطلاحاً به آن  خطوط قوا می گویند که جهت این خطوط قوا همیشه از قطب N به قطب S می باشد.

سالها قبل دانشمندان متوجه شدند که چنانچه وسیله ای (مانند کلاف سیم) خطوط قوا را قطع کند الکتریسیته به وجود می آید که این مطلب اساس کار ژنراتورها یاآلترناتورهای امروزی است.

آثار جریان برق:

یکی ازخصوصیات جریان برق تبدیل آن به انرژی دیگری است که شامل5 قسمت می باشد.

1) نورانی:جریان برق در یک مدار مشخص باعث به وجود آمدن نور می گردد،اگرما یک سیم نازک تنگستن را در معرض جریان الکتریکی قرار دهیم جریان برق باعث گرم شدن و التهاب سیم می شود که در این حالت به خاطر گرمای زیاد و التهاب سیم تولید نور می شود مانند لامپهای رشته ای .

2) حرارتی: در این حالت با دادن جریان الکتریکی به مدار مشخص می توانیم دارای حرارت باشیم که ساده ترین نمونه آن وصل جریان برق به المنت سماور برقی یا بخاری برقی می باشد. 

3) شیمیایی:ازجریان برق می توان درمواردخاص به عنوان یک عامل مهم شیمیایی استفاده نمود که کاربرد وسیع آن در آبکاری فلزات می باشد یعنی می توان با استفاده از جریان برق تکه های بسیار ریزی از فلزات را جدا کرده بر روی فلزات دیگر نشاند.

4- مغناطیس: اگر به دور یک هسته آهن مقداری سیم روکش دار بپیچیم و آنرا به جریان برق وصل کنیم دارای یک آهنربا هستیم که این خاصیت مغناطیس کننده ای برق را نشان می دهد.

5- مکانیکی: جریان برق می تواند در یک دستگاه سازگار برای ما تولید نیرو کند که این عمل دقیقاً عکس روش تولید جریان الکتریسیته می باشد. یعنی اگر به جای حرکت کلاف سیم در داخل میدان مغناطیسی  به آن جریان بدهیم باعث حرکت کلاف می شود که این مطلب اساس کارموتورهای برق می باشد.        

مقاومت الکتریکی:

به مخالفت هادی در برابر حرکت بارهای الکتریکی مقاومت می گویند.

واحدمقاومت:

مقاومت را با حرف(R) نشان می دهند و واحد آن اهم (     )می با شد

تعریف اهم:

بک اهم مقاومت ستونی از جیوه است که سطح مقطع آن (MM2 1) و طول آن (1063)میلیمتر در دمای صفر درجه سانتی گرادباشد .حرف اهم بر مبنای کلمه یونانی امگا می باشد .

 عوامل مؤثر در مقاومت و فرمول آن :

مقاومت با طول سیم (L) و ضریب مقاومت (P-رو)نسبت مستقیم و یا سطح مقطع سیم (SیاA)نسبت عکس دارد یعنی مقاومت مساوی است با طول سیم ضرب در ضریب مقاومت روی سطح مقطع

نکته:

طول سیم بر حسب متر (M) سطح مقطع سیم بر حسب میلیمتر مربع (MM2)و واحد رو (P)میلیمتر مربع ضرب در اهم تقسیم بر متر است.

هدایت الکتریکی:

عکس مقاومت الکتریکی را   هدایت الکتریکی  می گویند ((با حرف G نشان می دهند)) واحد هدایت الکتریکی  زیمنس(S) یا مو (MHO) می باشد.

ضریب هدایت الکتریکی:

ضریب هدایت الکتریکی را با کاپا (X)نشان می دهند و عکس ضریب مقاومت می باشد .

جدول مقاومت مخصوص و هدایت مخصوص برخی از عناصر

عناصر	مقاومت مخصوص	هدایت مخصوص
نقره	0165/0	61
مس	01785/0	56
طلا	023/0	43/5
برنز	0287/0	36
آلومینیوم	029/0	34/5

نکته:

1-برای محاسبه سطح مقطع سیم از فرمول                          استفاده می شود.

2-برای محاسبه مقدار مقاومت اگر در مسئله مقدار ضریب مقاومت ((P))باشد از فرمول                    

استفاده می شود.                                

 3-اگر در مسئله مقدار ضریب هدایت ((      )) مشخص باشد از فرمول                             استفاده    می شود .

مثال (1) : یک سیم مسی به طول 100متردارای قطر یک میلی متر می باشد معلوم کنید مقاومت آن چقدر است؟

 

انواع مقاومت ها :

مقاومتها به صورت سیمی ,لایه ای ،سرد،گرم،متغیر و غیر متغیر می باشند .

مقاومتهای سیمی:

از این نوع مقاومت ها درمدارهای الکتریکی برای جلوگیری از جریان زیاد استفاده می شود که اکثراً این نوع مقاومت ها سر راه جریان رله ها قرار می گیردمانند :کروم ، نیکل ، سیلسیم.

مقاومتهای لایه ای:

ساختمان این نوع مقاوت ها به این صورت است که بر روی لوله ای از جنس چینی ((عایق)) لایه نازکی از زغال می ماند .معمولاً  لایه زغال را به صورت مارپیچ می تراشند و مقادیر مختلف را بر حسب باریکی یا پهنی زغال محاسبه می کنند در این نوع مقاومتها مقادیر را به صورت کدهای رنگی بر روی مقاومت نشان می دهند .

شناسایی مقاومت های لایه ای :

سیاه = 0          قهوه ای = 1           قرمز = 2           نارنجی =3           زرد = 4

 سبز = 5            آبی = 6         بنفش =7          خاکستری = 8      سفید =9                                                                                                                                                                     

نقره ای = 01/0                                                              طلایی = 1/0

تلرانس  ( درصدخطا ):

تفاوت مقدار گفته شده با مقدار حقیقی را تلرانس می گویند.

سفید =20%        نقره ای = 10%        طلایی=5 %                            قرمز =2%                                      قهوه ای =1 %

طریقه خواندن مقاومتهای لایه ای:

در روی مقاومت ها رنگ اول و دوم مقدار عددی رنگ سوم تعداد صفر های و رنگ چهارم که با کمی فاصله مشخص می شود ، تلرانس می باشد
مثال: مقدارمقاومت زیررابخوانید؟

مقاومتهای گرم :که معمولاً از نیمه هادی ساخته شده و پس از گرم شدن مقاومت کمتری پیدا        می کنند مانند (ترنوید)  که یک مقاومت حرارتی منفی است .

مقاومتهای سرد :

از این گونه مقاومتها در مواردی استفاده می شود که در ابتدای کار دستگاه جریان زیادتری مورد نیاز باشد که بهترن نمونه آن مقاومتهایی از جنس هیدرات کربن می باشد که در زمان 1/0 ثانیه این گونه مقاومتها گرم می شوند .

مقاومتهای متغیر :

این گونه مقاومتها دارای مقدار ثابتی نیستند و می تواندبا کمک دست یا اهرم تنظیم مقدار آنرا کم و زیاد نموده مانند رئوستا یا ولوم های رادیو ئی.

مقاومتهای غیر متغیر :

که معمولاً از ترکیب چند نوع مقاومت مختلف ساخته می شوند که معمولاً ازترکیب یک هادی گرم ، هادی سرد وآهن اردوکس که بصورت سری بهم وصل شده اندمی باشد.

 وسیله اندازه گیری مقاومت :

مقاومت را با اهم متر اندازه گیری میکنندکه در مدار به صورت موازی قرار گرفته و علامت مشخصه آن  بصورت                  می باشد.

جریان الکتریکی:

اگر یک انرژی کمکی به یک هادی اعمال شود الکترون های آزاد در مسیری که تمایل دارند به حرکت در می آیند .

حرکت الکترونها را جریان الکتریکی می گویند.

سرعت الکترون هادر حدود چند میلیمتر در ثانیه است اما سرعت انتقال آن برابر سرعت نور          می باشد((000/300کیلو متر در ثانیه ))جریان را باحرف ((I))نشان می دهند و واحد آن آمپر (A)میباشد .

تعریف آمپر:

یک آمپر برابر است با18(10*242/6)که در عرض یک ثانیه از سطح مقطع یک میلیمترمربع می گذرد.

واحد شدت جریان از کوچک به بزرگ عبارتند از:

  A میکرو آمپر یعنی یک ملیونیم آمپر یا (A10)            KA کیلوآمپریعنی هزارآمپر

MA میلی آمپر یعنی یک هزارم آمپر (A10)    

شدت جریان الکتریکی:

شدت جریان الکتریکی فقط می تواند در یک مدار بسته عبور کند که برابر است با تعداد بار الکتریکی که از یک هادی در یک ثانیه می گذرد .

کولن:

یک کولن برابر با یک آمپر ثانیه بار الکتریکی است .

وسیله اندازه گیری شدت جریان :

جریان را با آمپر متر اندازه گیری می کنند که علامت اختصاری آن به صورت     A     می باشد و در مدار به صورت سری قرار می گیرد .

تکاثف جریان ((دانسیته جریان)):

نسبت شدت جریان الکتریکی به سطح مقطع هادی راتکاثف جریان می گویندو فرمول آن به صورت                              می باشد.

مثال:محاسبه نماییدتکاثف جریان رادرصورتیکه مقدار جریان 5 آمپربوده وسطح مقطع سیم برابر با 5/2میلی مترمربع باشد؟                                                                                                                           

ولتاژ الکتریکی:

نیروی محرکه لازم جهت حرکت بارهای الکتریکی راولتاژیااختلاف پتانسیل می گویندولتاژ شبیه فشار پمپ می باشد که باعث حرکت بارهای الکتریکی در داخل هادی از یک طرف به طرف دیگر آنها        می باشد .نیروی محرکه الکتریکی را با علامت اختصاری ((V.M.F))یا((الکتروموتورفورس)) نشان میدهند که این نیرو توسط انرژهای زیرتولید می شود:

1-انرژی شیمیایی مانند باطری ها                            2-انرژی نورانی مانند فتوسل

3-انرژی مغناطیسی مانند ژنراتورها با آلترناتورها 4- انرژی حرارتی مانند ترموکوبل

5-فشار روی کریستال مانند پیزوالکتریک که ساده ترین نمونه آن میکروفن یافندکهای اتمی می باشد.

ولتاژراباحرف  E یاV یاU نشان میدهندوواحدآن ( V ولت ) می باشد.

تعریف ولت :

یک ولت برابر است با اختلاف سطحی که از سیمی به مقاومت یک اهم جریان یک آمپر عبور می کند .

اثرات ولتاژ:

1-بار را به حرکت در می آورد 2-نیروی بین هادی های جریان ایجاد می شود .

واحد های کوچک و بزرگ ولتاژ عبارتند از :

1-    میلی ولت((MV))2-ولت((V))3-کیلو ولت((KV))4- مگا ولت((MV))می باشد.

نکته:

ولتاژ بعضی از وسایل به شرح زیر می باشد:

1-ولتاژ ترموکوبل((در حدود چند میلی ولت))2- ولتاژ گیرنده رادیو((در حدود چند میلی ولت))3- ولتاژ هر بخش از الکتروموتور((در حدود دو ولت)) 4- ولتاژ لوازم خانگی ((بین110 تا220 ولت)) 5- خطوط توضیح فشار قوی ((بین 10تا380 کیلو ولت یعنی10000تا380000 ولت می باشد.

وسیله اندازه گیری ولتاژ:

ولتاژ را با ولت متر اندازه گیری می کنند م علامت مشخصه آن     V    می باشد و به صورت موازی در مدار قرار می گیرد.

مثال (1):وسایل مقابل را به ترتیب معرفی کنید؟                            (A     )(        )(V     )

 الف)ولت متر،آمپرمتر،اهم متر             ج)آمپرمتر،ولت متر،اهم متر

  ب) ولت متر،اهم متر،آمپرمتر             د)ولت متر،فرکانس متر،اهم متر

مثال(2): وسایل بالا چگونه در مدار قرار می گیرد؟

الف)موازی،موازی،موازی                       ب)سری،سری،سری

  ج)سری،موازی،سری                              د)موازی،موازی،سری

قوانین اساس برق:

1)قانون اهم:

قانون اهم از سه کمیت 1-ولتاژ((U)) 2-جریان((I)) 3-مقاومتR)))) بحث می کند.

اگر از یک مقاومت یک اهمی جریانی به شدت یک آمپر عبور کند به دو سر مقاومت ولتاژ یک ولت وصل شده است.

فرمولهای قانون اهم :

 

مثال 1:مداری با داشتن مقاومت 400 اهم و جریان آمپردارای چه ولتاژی است؟

U=R.I                                                                                                  R=400

U=800=2*400  V                                                                     U=?      I= 2A      

مثال2:یک وسیله برقی با اختلاف پتانسیل 220 ولت و مقاومت   440 اهم دارای چه جریانی مصرفی است؟   

مثال3:یک وسیله برقی با داشتن ولتاژ برق شهری و جریانA 2/0دارای چه مقاومتی است؟

قانون اول کیرشهف:

این قانون براساس نام اثبات کننده آن روبرت کیرشهف نام گذاری شده است.

در هر نقطه از انشعاب مدار جمع جبری مساوی با صفر است((I=0    )) و یا بعبارت دیگر مجموع جریانهای ورودی به هر نقطه برابر با مجموع جریانهای خروجی از آن نقطه است.

مانند شکل زیر :مجموع جریانهای N و M برابر با مجموع جریانهای خروجی CوBوA

 

قانون دوم کیرشهف:

مجموع جبری نیروی الکتروموتوری در یک مدار بسته برابر است با مجموع افت ولتاژهای ایجاد شده ویا به عبارتی دیگر مجموع جبری نیروی محرکه و افت ولتاژهای هر حلقه مساوی با صفر است. یعنی    (( E=   (R.I)    ))

مثال1: ( مجموع جبری جریان برابر با صفر است  ) این مطلب مربوط به :

الف) قانون اهم                                                    ج) قانون مدارات

ب) قانون اول کیرشهف                                  د) قانون دوم کیرشهف

مثال(2): بر اساس قانون دوم کیرشهف کدامیک از مطالب زیر صحیح است؟

الف)مجموع نیروی الکترو موتوری در یک مدار بسته برابر است با مقدار جریان

ب)مجموع جبری نیروی الکترو موتوری برابر است با مجموع افت ولتاژها

ج) مجموع جبری نیروی الکترو موتوری برابر است با مقدار جریان

د) تمامی مواردصحیح است

توان الکتریکی:

کار انجام شده در واحد زمان را توان می گویند.

واحد توان و انواع آن :

توان را با حرف (P) نشان می دهند و واحد آن (W) می باشد.

واحدهای دیگر توان عبارتند از :

(MW) یعنی یکهزارم وات. (W)وات.  (KW) کیلووات.مگاوات(MV)یعنی 1000000وات.

یکی از مهمترین واحدهای توان اسب بخار است.

که یک اسب بخار برابر با 736 وات می باشد یعنی ((1HP=736W))

وسیله اندازه گیری توان:

توان را با واتمتر اندازه گیری می کنند که در مدار به صورت سری موازی قرار می گیرد و به صورت        و              نشان می دهند.

فرمولهای توان:

توان به سه صورت بدست می آید

نکته:در یک مدار توان مصرفی برابر است با مجموع تک تک توانها یعنی PT=P1+P2+P3+…

مثال (1): مداری با ولتاژ V220 ولت و جریان A2دارای چه توانی می باشد ؟                   

U=  220V                           P =U.I

I= 2A                             P = 440=2 *220W

P=? 

مثال (2):

مداری به یک منبع تغذیهV200 ولت وصل شده است چنانچه مقدار مقاومت مدار    1000باشد توان مصرفی این مدار چقدر است؟

 

مثال (3):

چنانچه یک مدار دارای مقاومت   500 و جریان تحملA50 باشد توان مصرفی این مدار چقدر است؟                                                                                                       500  R=

 I = 50A              P=R.I

 P=?                 P= 125000=500*2500 W

نکته:  علت سری موازی قرار گرفتن واتمتر در این است که توان ترکیبی از ولتاژ و جریان می باشد.

مقدارگرمای ایجادشده دراثرعبورجریان الکتریکی:

باتوجه به اینکه براثرعبورجریان ارهادیهاومقاومتهاومقاومتهایی مانندالمنت سماوربرقی یاآبگرمکن برقی گرماایجادمی شودکه این گرما رابرحب کالری بیان می کنیم وهرکالری برابراست با24/0 ژول ، فرمول مجسبه گرمای ایجادشده ازرابطه مقابل بدست می آید:                          Q=K.R.I .T

                                                                                                                                                         =K ضریب ثابتی است که مقدارآن برابربا 24/0 می باشد.

=R مقاومت برحسب اهم             =I شدت جریان برحسب آمپر           =T زمان برحسب ثانیه     

مثال:

اگرازیک مقاومت 10 اهمی جریان 2 آمپردرزمان 4 دقیقه عبورکند گرمای ایجادشده برحسب کالری رابدست آورید؟

قانون دست راست:

برای تعین جهت نیروی الکترو موتوری (V-M-F)در ژنراتورها یا آلترناتورها از قانون دست راست استفاده می کنند بدین ترتیب که انگشت سبابه دست راست جهت فلوی مغناطیس((جهت فلو همیشه ازقطب N به S است))و انگشت شصت دست راست جهت حرکت هادی در داخل میدان مغناطیس و انگشت وسط خم شده جهت حرکت نیروی الکتروموتوری را نشان می دهد.

نکته :  

1- قانون دست راست مخصوص ژنراتورها می باشد  2- شار یا فلو مغناطیس واحد خطوط قوا میباشد.                             

افت ولتاژ در هادی ها :

هر قدر از منبع جریان دورترشویم مقدار اختلاف سطح کمتر خواهد بود زیرا هر یک از قسمتهای مدار دارای مقاومتی است که در اثر عبور جریان طبق قانون اهم اختلاف سطح در آنها افت پیدا خواهد کرد افت ولتاژ را با        نشان می دهند و فرمول آن به صورت

افت ولتاژ را بر حسب درصد بیان می کنند افت ولتاژ مجاز جهت روشنایی 5/1% جهت الکتروموتورها 3% و برای سیم های اصلی برق تا قبل از کنتور 5/0% یا     می باشد .

مثال:وسیله گرم کننده ای با مشخصات اسمی V220و W 1500 به وسیله یک سیم مسی به طول 12 متر و به سطح مقطع 5/1 میلیمتر مربع به یک شبکه V220 وصل است افت ولتاژ خط را محاسبه کنید؟

برای محاسبه دقیق سطح مقطع سیم بایستی از رابطه                                   استفاده نمود.

مثال:در یک شبکه جریان متناوب با ولتاژ V220 می خواهیم برای روشنایی در فاصله M40 سیم کشی نماییم جنس سیم از آلومینیوم بوده و مقدار افت ولتاژ 5/1 درصد می باشد معلوم کنید سطح مقطع سیم را در صورتی که مقدار جریان A8باشد؟

مثال:وسیله گرم کننده أی بامشخصات اسمی V220 وW1500 بوسیله یک سیم مسی بطول M12 وبه سطح مقطعMM25/1 به یک شبکه V220 وصل می شودوافت ولتاژ خط رامحاسبه کنید؟

ضرب بهره ((راندمان)):

ضریب بهره یعنی نسبت توان داده شده به توان بدست آمده مثلاً اگر به شیشه یک لامپ دست بزنیم گرمای آن را احساس می کنیم بنابر این توان مصرفی در لامپ فقط تبدیل به نور نشده بلکه تبدیل به حرارت شده است ؛ضریب بهره وری را با    (اتا) نشان می دهند و فرمول آن به صورت                  

مثال: توانی که ازچرخ تسمه یک الکتروموتورجریان مستقیم بدست می آیدKW1/1 است.این الکتروموتور باولتاژ V220 کارمیکندو A66/6 آمپرمی کشد.مطلوبست تعیین ضریب بهره آن؟

انواع مدارهای برقی:

عبارتند از :1- مدارهای سری 2- مدارهای موازی 3-مدارهای سری موازی یا مختلط.

1- مدارهای سری

در این گونه مدارها اجزاء وقطعات به صورت متوالی و پشت سرهم بسته می شوند به طوری که قطع یا برداشتن یکی از اجزاءباعث ازکار افتادن کل مدار می شود .

فرمولهای مدارهای سری :

RT = R1 + R2 + R3+0000

UT = U1 + U2 + U3 +00000

IT = I1 = I2 = I3 = 000000

2- مدارهای موازی : دراینگونه مدارها اجزاوقطعات بطورمجزاازمنبع قدرتی تغذیه می کنند بطوریکه قطع یابرداشتن یکی از اجزاء تأثیری در روند کل مدار ندارد مانند : دو لامپ موازی

فرمولهای مدارهای موازی:

 

برای مقاومتهای دو شاخه ای میتوان فرمول                      استفاده نمود که در این صورت نیازی به معکوس کردن نمی باشد.

 

مثال1 :

 

برای بدست آوردن جریان هر مقاومت در مدار موازی از رابطه        استفاده می شود.

نکته :

برای بدست آوردن توان تک تک مقاومت ها در مدارهای موازی از فرمول         و در مدارهای سری از فرمول2  P=R.Iاستفاده می کنیم.

3-مدار های سری موازی یا مختلط:

این گونه مدارها ترکیبی از مدارهای سری و موازی هستند که برای حل نمودن آن بایستی از قسمت پشت به منبع تغذیه شروع کرد و هر قسمت را با توجه به حالت سری یا موازی بودن آن حل نمود.

 

 

اتصالات باطری ها :

ما قادر هستیم با توجه به پلاریته (قطب های باطریها ) و نوع اتصال آنها به یکدیگر ولتاژ و جریان کل باطریها راتغییر دهیم .

اضافه کردن ولتاژ:

چنانچه باطری ها را به صورت سری به هم اتصال دهیم و نسبت پلاریته آنها را از مثبت به منفی وصل نمائیم ولتاژ کل ما برابر است با مجموع ولتاژهای تک تک باطری ها .

مانند شکل زیر:

 

کم کردن ولتاژ:

اگر باطری ها را به صورت سری وصل کنیم به طوری که قطب مثبت به قطب مثبت و قطب منفی به قطب منفی در این حالت ولتاژ کلی برابر است با تفاضل ولتاژ ها یعنی مانند شکل زیر :

اضافه نمودن جریان:

هرگاه دو یا چند باطری را به صورت موازی به یکدیگر اتصال دهیم در نهایت دارای جریان بیشتری خواهیم بود مانند شکل زیر:

نکته:

در حالت سری ولتاژ باطری ها تغییر می کند اما در حالت موازی جریان بیشتر می شود.

مثال1 :شکل مقابل چه چیزی را نشان می دهد؟

الف)اضافه شدن ولتاژ                       ج)اضافه شدن جریان

ب) کم شدن ولتاژ                                   د)کم شدن جریان

مثال2:مقدار خواسته شده در شکل مقابل را حساب کنید؟

الف)10V       ب)7V     ج)3V    د)12V

                            نکته :اسم دیگر باطری پیل یا آکومولاتور می باشد.

اساس کار ژنراتور یا آلترناتور یا جریان متناوب :

مطابق شکل چنانچه در آهنربای NوS یک سیم آماده کنیم .

 

این شکل دارای هیچ جریانی نیست چرا که هیچ خطوط قوایی قطع نکرده است (یا نشده است )حال چنانچه کلاف سیم را در جهت عقربه های ساعت بچرخانیم سیم خطوط قوارا قطع می کند که مطابق شکل2 به زاویه 90درجه رسیده است و حد اکثر خطوط قوا قطع شده است که به این حالت ماکزیمم (MAX)می گوئیم .

 

سپس مطابق شکل3به حالت نقطه صفر بر می گردد که به این حالت 180 درجه می گویند.

 

حال اگر مطابق شکل شماره4 مدداًخطوط قوا را قطع کند دارای جریان منفی هستیم که مقدار آن 90درجه منفی می باشد یعنی به مینیمم(MIN) رسیده است .

 

اگر همچنان ادامه دهیم در جای اول خود قرار می گیرد و نیروی محرکه برابر صفر

می گردد مانند شکل شماره 5

 

بنا براین با توجه توضیحات داده شده می توان یک موج سینوسی یایک سیکل برق رابصورت  زیر نشان میدهند.

فرکانس:

در جریان متناوب به تغییرات جریان یا ولتاژ از صفر تا ماکزیمم (MAX)و از ماکزیمم به صفر و از صفر تا مینیمم (MIN)و از مینیمم به صفر را یک سیکل می گویند.تعداد سیکل ها در ثانیه را فرکانس می گوئیم ؛ واحد فرکانس (HZ)هرتز و خود فرکانس را با حرف (F)نشان می دهیم یعنی ((       ))

وسیله اندازه گیری فرکانس:فرکانس را با فرکانس متر اندازه گیری می کنند ودر مدار به صورت موازی قرار می گیرد.

F   فرکانس	P     توان	U ولتاژ	I  جریان	R مقاومت

دامنه:

دامنه یک ولتاژ با یک جریان مقداری است که این جریان یا ولتاژ در هر لحظه به آن می رسددامنه (MAX) فاصله بین محور افقی تا بالا ترین نقطه اوج می باشد؛ به قسمت بالای صفحه دیاگرام پیک مثبت (PIK+)وبه قسمت پایین صفحه دیاگرام پیک منفی (PIK-)

می گویند .

تعریف پیک تا پیک:

فاصله بین پیک مثبت تا منفی را اصطلاحاً پیک تا پیک گویند(PتاP).

زمان تناوب یا پریود :

زمان تناوب ولتاژ یا جریان مدت زمانی است که موج یک سیکل کامل را طی کند .اگر فرکانس((50))سیکل بر ثانیه باشد مدت زمان یک سیکل برابر ((    )) ثانیه خواهد بود بنا براین فرکانس و زمان تناوب نسبت عکس با یکدیگر دارد؛زمان تناوب یا پریود با حرف ((T)) نشان می دهند.

مثال:مدت زمان تناوب ولتاژ یاجریان برق شهری چقدر است ؟

الف) 20/1ثانیه     ب)02/0ثانیه   ج) 50/1 ثانیه          د)مواردب وج 

طول موج :

طول موج مسافتی است که جریان در مدتی که ولتاژیک سیکل کامل طی کندمی پیماید.

اگرفرکانس ولتاژ را با حروف ((F))و سرعت جریان را ((V))و طول موج را با حروف ((    ))

رابطه زیر به دست می آید

خازن:

خازن در اصطلاح لغوی به معنای مخزن و ذخیره کننده می باشد.

1-ساختمان خازن :

خازن از دو صفحه هادی ( فلزی )که مابین آنها عایق ( دی الکتریک ) قرار گرفته تشکیل شده است؛خازن قادر است که انرژی الکتریکی را در خود ذخیره کند و به همین منظور در مدار ها الکتریکی استفاده می شود.صفحات فلزی خازن از فلز یک پارچه ومادعایق آن معمولا" هوا یا میکا یا کاغذ روغنی می باشد تازمانی که به خازن فشار الکتریکی وارد نیاید خنثی می باشد و ازدیاد یا کمبود الکترون در هیچ نقطه ای از خازن وجود ندارد اما چنانچه به دو سر خازن فشار الکتریکی وصل شود به علت وجود جسم عایق بین دو صفحه انرژی الکتریکی ذخیره می شود.

علامت های اختصاری خازن به صورت ((          ))و((          )) می باشد.

2-ظرفیت خازن:

خاصیت ذخیره کنندکی الکتریسیته را در خازن ظرفیت خازن می گویند؛اگر اختلاف پتانسیل ((    ))

به دو سر خازن ((Q))کولن بار الکتریکی در آن ذخیره می شود ؛ظرفیت خازن برابر است با

 ((               ))؛

واحد ظرفیت خازن:

 فاراد ((F  ))است که یک فاراد برابر است با اختلاف پتانسیل یک ولت در صورتی که یک کولن برق ذخیره کند .فاراد واحد بزرگی است بنابر این معمولاً از واحد های کوچکتر زیر استفاده می شود .

   F ( میکروفاراد ) یعنی

NF ( نانوفاراد )     یعنی

PF  ( پیکوفاراد )    یعنی

3-شارژ و دشارژ :

هنگامی که بین صفحات خازن اختلاف پتانسیل وجود داشته باشد می گوییم خازن شارژ شده است ؛ایجاد اختلاف پتانسیل یا شارژ شدن خازن بدین معنی است که الکترون های آزاد در یک صفحه ذخیره شده ودر همان هنگام در صفحه دیگری دارای کمبود الکترون می شود؛ چون الکترون ها دارای بار منفی هستند صفحه ای که دارای تراکم الکترون است شارژ منفی و صفحه ای که کمبود الکترون دارد شارژ مثبت خواهد بود .

دشارژ شدن خازن :

یعنی هر دو صفحه دارای تعداد مساوی الکترون و پروتون هستند؛و از نظر الکتریکی خنثی می باشند.

4-انواع خازن :

به طور کلی خازن ها از نظر کار به دو دسته تقسیم می شوند :خازن های ثابت و خازن های متغیر ؛اما معمولاًخازن ها را از نظر نوع جنس ماده دی الکتریک ((جنس عایق آن ))نام گذاری می کنند؛ چندنمونه آن عبارت است از:

1خازن الکترولیت     2خازن تانتانیوم      3خازن سرامیکی      4خازن عدسی         5خازن شیشه ای

6خازن کاغذی          7خازن میکا             8خازن بادی الکتریک هوا                        9خازن پلاستیکی.

5

-عوامل مؤثر در ظرفیت خازن:

الف)سطح صفحات خازن :هرچه صفحات خازن بزرگترباشد به همان نسبت الکترونهای زیاد تری دارد و طرفیت خازن بیشتر می شود .

ب)فاصله بین دو صفحه خازن :بدین معنی که هرچه فاصله بین دو صفحه  خارن بیشتر باشد باعث کاهش ظرفیت خازن می شود.

ج)جنس جسم عایق و خواص عایقی آن :یعنی هرقدر نوع جنس عایق بین دوصفحه خازن بهتر باشد ظرفیت خازن بیشتر می شود.

6-منحنی شارژ ودشارژخازن:

جریان الکتریکی در مدار یک خازن ثابت نبوده و بر حسب زمان تغییر می کند ؛در مرحله اول جریان شدید تری از مدار می گذرد اما با گذشت زمان این جریان الکتریکی کاهش می یابد؛ هنگامی که فشار دو سر خازن به حد اکثر خود می رسد دگر نیرویی برای تغییر مکان بیشتر الکترونها وجود ندارد که در این حالت می گوئیم خازن شارژ شده است چنانچه قطب های دو سر خازن عوض شود باعث می شود که جریان به سرعت و به مقدار زیاد از مدار عبور کندو به همان نسبت ولتاژ نیز کم شده تا به صفر برسد .

7-خازن در برق DCیا جریان مستقیم:چنانچه مداری مطابق شکل ببندیم در لحظه اول به علت شارژ شدن خازن  لامپ روشن می شود اما بعد از شارژ کامل خازن دیگر جریان از مدار عبور         نمی نکرده لذا لامپ خاموش می شود. بنابراین خازن دربرق DC کاربردی ندارد.

8-خازن در برق ((AC))جریان متناوب:

چنانچه مداری مطابق شکل ببندیم به علت آن که جهت جریان دائماً عوض می شود بنا بر این لامپ همیشه روشن می ماند بنا بر این خازن در برق (AC)یاجریان متناوب کار برد دارد .

نکته:

5 ثابت زمانی طول می شکدتاخازن شارژ شود.

9-کدهای رنگی خازن:

در بعضی از خازن های کوچک ظرفیت خازن را با کدهای رنگی مشخص می کنند و دیگراطلاعات بر روی خازن نوشته می شود ظرفیت این نوع خازن ها معمولاً بر حسب پیکروفاراد((PF)) می باشد.

10-تلرانسهای خازن :

رنگهای اول ودوم وسوم مانندمقاومتهای لایه أی میباشدوفقط رتگ تلرانسها متفاوت بوده که بشرح ذیل می باشد:

سیاه=20%   درصد                   سفید=10%   درصد                 سبز=5%     درصد

نارنجی=5/2%   درصد              قرمز=2%   درصد                   قهوهای=1%   درصد

 

مثال:مقدارعددی خازن زیر چقدر بوده است و تلرانس آن را مشخص کنید؟

 

11-مقاومت خازنی یا اندوکتانس :

خازن در برق متناوب به نسبت فرکانس شارژ و دشارژ می شوداین عمل نشان می دهدکه خازن یک مصرف کننده نیست بلکه دارای خاصیت شارژی و دشارژی می باشد.این خاصیت در خازن مقاومتی به وجود می آورد که به آن مقاومت خازنی یا اندوکتانس می گوییم وآن را با((XC))نشان می دهند.فرمول آن بصورت :

12-کاربرد های خازن:

در برق صنعتی از خازن جهت اصلاح ضریب قدرت یا کسینوس فی((COS   )) استفاده می شود همچنین از خازن در راه اندازی موتورهای تک فاز، در آداپتورها ، یکسو کننده ها ومدارهای الکترونیکی استفاده می شود.

13-امتحان کردن خازن :

معمولاًخازنها را به دو روش امتحان می کنند(الف)به روش اهم متر(ب)به روش مستقیم

الف)به روش اهم متر:

بدین ترتیب که خازن را به اهم متر وصل می کنیم در یک لحظه کوتاه عقربه اهم متر تا وسط صفحه آمده و به صفر برمیگردد؛که این عمل نشان می دهد که خازن با استفادهاز باطری اهم متر شارژ شده و به جای خود برگشته است.بنبراین خازن سالم است

 ؛باید توجه داشت که این عمل در مورد خازن ها ی با ولتاژ پایین می باشد.

ب)روش مستقیم:

بدین ترتیب که یک لحضه کوتاه خازن را به برق وصل می نمائیم با اتصال کوتاه کردن دو سر خازن خازن بایستی جرقه بزند در این صورت خازن سالم است ؛باید توجه داشت که ولتاژ کار خازن با منبع ولتاژی که وصل می کنیم یکی باشد در غیر این صورت خازن می ترکد.

نکته :

در خازن های الکترولیتی بایستی حتماً طبق پلاریته (قطب ها) وصل شود در غیر این صورت خازن       می ترکد.

نکته:

1-خازن خالص درجریاتن متناوب ولتژ رابه اندازه 90 درجه ازجریان عقب می اندازد ویابعبارت دیگر حالت پس فازایجادمی کند.

2-برای محاسبه ظرفیت معادل درخازنهای سری ازرابطه

وبرای محاسبه ظرفیت معادل درخارنهای موازی ازرابطه 

استفاده می کنیم.                               

سلف یا سیم پـیچ:

اگر مقداری سیم به دور هسته أی از هوا یا جسمی بپیچیم دارای یک سلف با راکتانس معینی هستیم شمای سلف به صورت             یا                می باشد ؛واحد سلف هانری می باشد ؛

مقاومت سلفی یا راکتانس:

بدلیل استفاده از سیم در سلف یا سیم پیچ دارای مقاومت  هستیم از طرفی خود سلف خاصیت رااکتانسی دارد بنا بر این در کل دارای مقاومت سلفی خواهیم بود.

مقاومت سلفی را با ((XL))نشان می دهند.فرمول آن بصورت :

نکته:

1-در زبان لاتین از (( . )) به جای ضرب ((×)) استفاده می شود .

2-یک سلف درجریان متناوب ولتاژ را 90 درجه ازجریان جلومی اندازد یابعبارت دیگر سلف درمدارخاصیت پیش فازایجادمی کند.

انواع توان :

توان در دوشبکه موجود می باشد ؛شبکه تک فاز و شبکه سه فاز ؛

توان در شبکه سه فاز:

در شبکه سه فاز سه نوع توان وجود دارد ؛توان ظاهری ــ توان مفید ــ توان غیر مفید.

1-توان ظاهری:

توانی است که به صورت تئوری بدون در نظر گرفتن افت مدار در اثر وجود خازن یا سلف محاسبه می شود این توان معمولاً در مدارهای اهمی حساب می شود ؛توان ظاهری را با((PS)) نشان می دهند و رابطه آن به صورت زیر می باشد .

2-توان مفید یا توان فعال یا توان اکتیو:

توانی است که برای ما کار انجام داده شده را با توجه به افت مدار حساب می کنیم ؛در توان مفید دارای ضریبی به نام کسینوس فی ((COS    ))هستیم ؛که افت های موجود در مدار با کسینوس فی مشخص می شود ؛ توان مفید را با ((PA)) نشان می دهند ؛ورابطه آن به صورت زیر می باشد.

3-توان غیر مفید یا غیر فعال یا راُکتیو:

توانی است که برای ما هیچ گونه کار مثبتی انجام نداده ؛ و در اثر جریان یا تحریک ژنراتور نیروگاه به وجود می آید این توان هیچ گونه کار بردی ندارد ؛توان غیر مفید را با ((PR))نشان می دهند؛ورابطه آن به صورت زیر می باشد.

مثال 1:مداری دارای ولتاژV220و جریانA4می باشد مطلوب است

(1)مقدار توان ظاهری (2)مقدار توان مفید؟ (با دانستن این که مقدار ضریب قدرت ((7/0))می باشد.

ضریب قدرت (COS     کسینوس فی):

در موتور ها و ژنراتور ها به خاطر وجود سیم پیچ ما دارای افت در مدار هستیم که این مقدار را با ((COS    )) نشان می دهند((COS    ))از طرق زیر بدست می آید

(1)از تقسیم کردن توان مفید به توان ظاهری :

(2)از تقسیم نمودن مقاومت بر امپدانس:

مثال2موتوری دارای توان مفید VA300می باشد در صورتی که این مدار جریان معادل A3داشته باشد و به برق شهری وصل شود مقدار ضریب قدرت آن کسینوس فی چقدر است؟

اصلاح ضریب قدرت:

چون کسینوس فی((COS    ))برای ما انرژی را به هدر می دهد بنا بر این بهترین کار رساندن آن به عدد 1 می باشد به این عمل اصلاح ضریب قدرت می گوئیم اصلاح ضریب قدرت به وسیله خازن      می باشد که خازن با کل سیستم به صورت موازی بسته می شود.

انواع اتصالات در شبکه سه فاز:

دو نوع اتصال در آلترناتور ها و موتور های سه فاز وجود دارد

(1)اتصال ستاره

(2)اتصال مثلث

(3)اتصال  ستاره/مثلث

در اتصال ستاره مقدار جریان خط((IL))و جریان فاز ((IP))برابر می باشد.    (( IL=IP  ))

و در اتصال مثلث چون ولتاژ خط دقیقاً بر روی کلاف می افتد بنابر این ولتاژ خط ((U L))و ولتاژ فاز    ((U P)) برابراند ((U L=U P))

بنابراین با توجه به توضیحات داده شده می توان مطالب زیر را عنوان کرد؛:

(1)بعضی از موتورها فقط با اتصال ستاره کار می کنند؛(2)بعضی از موتورها فقط با اتصال مثلث کار    می کنند؛(3) بعضی از موتورها هم با اتصال ستاره و هم با اتصال مثلث کارمی کنند که شمای آن به صورت ((اتصال مثلث    /     اتصال ستاره))

(4)در مورد موتورها یی که با اتصال ستاره مثلث ((    /    )) (مانند موتورهای چاه آب کار می کنند) بایستی ابتدا موتور را با اتصال ستاره راه اندازی نموده و سپس با اتصال مثلث از آن استفاده نمود.

مثال:

برای راه اندازی موتورهای چاه آب اول باید از چه اتصالی استفاده نمود؟اتصال ستاره مثلث

نکته:

منظور از جریان خط جریانی است که از هر کدام از سیم های ((RیاSیاT))عبورمی کند و منظور از ولتاژ خط ولتاژی است که بین دو سیم ((RوS))یا((RوT))یا((SوT)) وجود دارد می باشد.

مثال:

توان در اتصال مثلث چند برابر اتصال ستاره است ؟

الف)3برابر     ب)      برابر            ج)3  برابر        د)    برابر

آشنایی با چند ابزار :

1)انبر دست:   انبر دست وسیله ای است دارای دو بازو و دو فک متحرک با تیغه های برش که با فشار بر روی بازو ها برای ما کار انجام می دهد در کار های سیم کشی برق بایستی از انبر دست های دارای عایق دسته استفاده نمود.

2)سیم لخت کن:  سیم لخت کن وسیله ای است که جهت رو کش برداری سیم ها استفادهمی شود و به دو صورت ساده (دستی ) و اتوماتیک وجود دارد.

3)دم باریک:  وسیله است جهت فرم کاری ویا در مواردی که انبردست قادر به کار نیست((جاهای تنگ)).

4)دم پهن:  وسیله ای است که جهت فرم کاری سیم ها به کار می آید.

5)دم گرد:  وسیله ای است جهت سؤالی کردن ((    )) سیمها که دارای نوک گرد می باشد .

6)قیچی کابل بری :  وسیله ای است که جهت بریدن کابلهااستفاده می شود.

نکته :

روزت وسیله ای است که برای پنهان کردن سیم های بیرون آمده از داخل لوله خرطومی و سیم پاتروم استفاده می شودکه به سقف مهارمیگردد.

ترمینالها:

ترمینال وسیله ای است که در تابلو ها ـ جعبه تقسیم و یا نقاط دیگر برای اتصال دو یا چند رشته سیم به کار می رود.

ساختمان ترمینال عبارت است از :

یک بدنه چینی یا پلاستیکی یاکائوچویی بعلاوه یک قطعه فلزی در داخل آن که سیم ها به وسیله پیچ محکم می شود.

انواع ترمینال عبارتند از:

1)ترمینال مخصوص چراغ (غیر ثابت) :از این ترمینال ها معمولاً برای سیم های تا شماره 5/2استفاده   می شود.

2)ترمینال های ثابت(نصب شده):از این نوع ترمینال ها در جعبه تقسیم ها یا تابلو ها استفاده می شود شده و معمولاً از دو نوع 5/2×4و6×4استفاده می شود شمای اختصاری ترمینال به صورت       می باشد.

طریقه بستن سیمها در زیر پیچ ها:

1)چنانچه پیچ دارای واشر کشویی باشد مانند فیوز در این حالت سیم را به اندازه طول واشربعلاوه 1 میلیمتر لخت کرده و زیر واشر قرار می دهیم.

2)چنانچه پیچ دارای واشر کشویی نباشد در این حالت سیم را پس از لخت کردن با توجه به قطر پیچ سؤالی می کنیم

ساختن بست جهت سیم ها:

1)     برای سیم هایی که ضخیم نباشد:  (تا نمره4)از یک تکه سیم از جنس خودسیم مصرفی بست درست می شود.

2)    برای سیم های ضخیم ((سیم نمره 6 به بالا))یک تکه سیم نمره مثلاً 6 را انتخاب کرده وروکش آن را در می آوریم و با استفاده از تسمه آلومنیومی به عرض حدود 5/0سانتی نتر (MM5)که از داخل آن روکش عبور داده می شود بست درست میکنیم.

انواع اتصالات سیم ها:

عبا رتند از(1)اتصال سر به سر (2) اتصال سیم نازک به سیم ضخیم (3) اتصال انشعابی((یا سه راهی ))یا Tتی (4) اتصال سربه سر.

کابلشو:

کابلشو وسیله ای است جهت قرار دادن سیم ها در زیر پیچ ها که در شماره های مختلف بر اساس شماره سیم ها وجود دارد برای سیم های نمره ضعیف از سرسیم و برای سیم های ضخیم از کابلشواستفاده می شود.

پرس کابلشو:

دستگاهی است که جهت پرس زدن کابلشو استفاده می شود تا سیم در داخل کابلشو کاملاًاتصال داشته باشد؛پرس کابلشو در دو نوع یا مدل ساده و قابل تنظیم وجود دارد .

لوله های مخصوص سیم کشی :

به طور کلی لوله های مخصوص سیم کشی به دو صورت می باشد:

لوله های عاق و لوله های محافظ ؛این دو نوع لوله از طرف کارخانه های سازنده به فاصله های معینی (در هر یک متر) با علامت های A,Bمشخص می شود که لوله های نوع Aدر سیم کشی رو کار ــ توکار و یا زیرکار در جاهای سخت از لوله های نوع Bبه صورت زیر کار در شرایط معمولی یا موقت استفاده می شود.

انواع لوله های عایق:

لوله های عایق در انواع مختلف وجود دارد مانند:

1)لوله های برگمن:

قسمت داخلی این لوله ها از مقداری قیراندود و روکش آن از سرب یا آلومینیوم می باشد .

2)لوله های عایق پلاستیکی:

مانندلوله های خرطومی پلاستیکی که دراندازه های 11 ، 13 و16 ساخته می شوند.

3)لوله های P.V.C(پلیونیل کلراید)یا پولیکا:

برای خم کردن این نوع لوله ها با استفاده ازشن یا ماسه نرم که در داخل لوله ودر محلخمش ریخته می شود و از حرارت استفاده می کنیم.

مثال:عایق لوله های برگمن از چیست؟از مقداری قیراندود

لوله های محافظ:

1)لوله های  خرطومی فلزی     2)لوله های فولادی

لوله های فولادی :

این نوع لوله ها اصطلاحاً به لوله های سیاه معروف است و در مکان های صنعتی یا اداری به صورت روکارــ توکار ویا در کف مسیرها که تردد زیاد است به کار می رود این نوع لوله ها در مقابل ضربه و فشار مقاوم می باشد.

فرم یا اندازه اسمی لوله های فولادی:

اندازه ها برحسب اندازه دهانه لوله یا قطر لوله و بر مبنای میلیمتر می باشد.

48 ـ 36 ـ 29 ـ 23 ـ 16 ـ 5/13 ـ 11 ـ 9 ـ 7

وسیله فرم کاری لوله های فولادی :

برای اتصال لوله های فولادی از:بوشن ــ زانویی ــ سه راهی ــ سرچپقی استفاده می شود.

بوشن:

از بوشن برای اتصال دولوله فولادی هم قطربصورت سربسراستفاده می شود فقط بایستی توجه داشت که دو لوله داخل بوشن با یکدیگر کاملاً تماس داشته سیم تاسیم داخل لوله گیر نکند .

زانویی:

جهت اتصال دو لوله به صورت عمودی استفاده می شود.

سه راهی :

جهت انشعاب گرفتن از لوله از سه راهی استفاده می شود .

سرچپقی:

جهت خروجی لوله ها که از آنها سیم های چراغ دیواری یا سقفی خارج می گردد.

جدول گنجایش تعداد سیم های در لوله فولادی :

منظور از کلمه ((E))یعنی سیم تک رشته یا سیم مفتولی و منظور از کلمه ((M))یعنی سیم چند رشته یا سیم افشان.

نکته:

با توجه به این که حداقل سیم جهت روشنایی منازل سیم شماره 2MM5/1می باشد بنابر این جدول فوق از سیم شماره 5/1گفته شده است.

جدول درصفه بعد

جدول گنجایش سیم های فولادی:

سطح مقطع سیم به2MM	تعداد رشته سیم2	تعداد رشته سیم 3	تعداد رشته سیم 4	تعداد رشته سیم 5	تعداد رشته سیم 6
نوع سیمE5/1	شماره لوله11	11	5/13	5/13	5/13
نوع سیمE5/2	شماره لوله11	5/13	16	16	23
نوع سیمE 4	شماره لوله13	16	16	23	23
نوع سیمE6	شماره لوله16	16	23	23	23
نوع سیمE10	شماره لوله23	23	23	29	29
نوع سیمM10	شماره لوله23	23	23	29	29
نوع سیمE16	شماره لوله23	23	29	29	36
نوع سیمM16	شماره لوله23	23	29	29	36
نوع سیمE25	شماره لوله29	29	36	36	48
نوع سیمM25	شماره لوله29	29	36	36	48
نوع سیمM35	شماره لوله29	36	36	48	48
نوع سیمM50	شماره لوله36	36	48	48	ـــــ
نوع سیمM70	شماره لوله48	48	48	ـــــ	ـــــ
نوع سیمM95	شماره لوله48	48	ـــــ	ـــــ	ـــــ
نوع سیمM120	شماره لوله48	ـــــ	ـــــ	ـــــ	ـــــ

انواع نقشه های سیم کشی:

1)شمای گسترده یا توضیحی یا مسیر جریان: جهت تفهیم بهتر در امر آموزش و به صورت ساده از این نقشه استفاده می شود.

2)شمای اصلی یا حقیقی یا چند سیمه: شمای واقعی یک مدار را نشان می دهد.

3)شمای اختصاری یا تک سیمه یافنی : برای این که نقشه سیم کشی شلوغ نشود از شمای فنی استفاده می شود و تعداد سیم ها با یک خط تیره مشخص می شود اگر تعداد سیم ها دو عدد باشد با دو خط تیره(    )نشان می دهند ؛و اگر تعداد سیم ها بیشتر از دوتا باشد با یک خط تیره و مقدار عددی مشخص می شود(    ).برای تشخیص سیم فازازنول سیم نول باعلامت (   ) وسیم فاز باعلامت (   ) مشخص میگردد.

4)شمای معماری : چنانچه نقشه ای با شمای فنی بر روی نقشه های ساختمان ( پلان ساختمان )  رسم     می شود به آن شمای معماری می گویند.

نکته:

در ساختمان ها از شمای معماری استفاده می شود بنا براین بهتر است جهت عدم اشتباه یا فراموش شدن کلیه علائم را در گوشه نقشه نشان داد.

پرسپکتیو (PERES PKTIV):

به این شکل فضایی که قادر به دیدن سه بعدی آن باشیم پرسپکتیو می گوئیم مانند شکل مقابل ( مکعب)

سه نما کشی :

یعنی بتوانیم جهات سه بعدی شکل را به طور جدا گانه رسم کنیم.

نکته:

برای نشان دادن پرسپکتیو یک شکل از هاشور استفاده می شود .

ایزو متریک :

زاویه دید یا برش در پرسپکتیومی باشدکه زاویه آن 30درجه می باشد.

ابعادکاغذ های گروه A :

840×1189 = A0   کلیه اندازهابرحسب میلیمترمی باشد.

594×840 = A1     420×594 = A2        297×420 = A3        210*297 = A4          148*210 =A5        105*148 =A6

انواع سیمهای مورد اسنفاده در سیم کشی ساختمان :

1)     سیم های افشان :این نوع سیم ها برای سیم کشی توکار و یا روکار داخل لوله استفاده می شود ولتاژ اسمی این نوع سیمها 750 ولت می باشد .

2)    سیم های مفتولی :این نوع سیم ها برای سیم کشی تو کار و یا برای فرم کاری در تابلوهای برق استفاده می شود ولتاژ اسمی این نوع سیم ها 750 ولت می باشد .

3)سیم های دولا پلاستیک افشان (سیم سفید):این نوع سیم ها مخصوص ارتباط وسایل برقی با پریز و مخصوص لامپ های آویز یا سیم کشی روکار می باشد .

4)سیم افشان استخوانی یا سیم های طنابی و یا سیم های پارچه ای :مانند سیم اتو.

5)سیم زنگ اخبار :که معمولاً سیم های نمره 75/0و5/0 می باشد .

6)سیم آنتن سیاه وسفید :که مقاومت آن 300  اهم می باشد .

7)سیم آنتن رنگی یا کواکسیل :که مقاومت آن 75 اهم می باشد.

8)سیم های تلفن

9)سیم های رادیو :که در بعضی از آپارتمان ها استفاده می شود

10)سیم اف اف :که به دو صورت 3زوج (6رشته)و 6زوج(12رشته)می باشد.

انواع سیمهابراساس حروف:

1-سیم NYA : یعنی یک سیم مسی باعایق پروتودور جهت استفاده درداخل لوله.

2-سیم NYAF: یعنی سیم نرم مسی باروکش پروتودور جهت استفاده درلوله های PVC وفولادی.

3-سیم NYM: سیم مخصوص نرم مشسی باعایق پروتودور ومقوم درمقابل رطوبت.

4-سیم NYFAZ: سیم مخصوص نرم مسی باعایق PVC حهت استفاده درداخل لوله های PVC وفولادی.

5-سیم Y: سیم روکش شده بامواد PVC بصورت یک یادویاسه یاچهاررشته بهم تابیده وبه سطح مقطع 75/0×2 برای مصرف درزنگ اخباروتلفن وسایردستگاههای علامت دهنده.

ابزار و وسایل لازم جهت خط کشی و کنده کاری:

1)تراز:

از یک یا دو کپسول شیشه ای خمیده و یک بدنه فلزی یا چوبی تشکیل شده است مایع داخل کپسول شیشه ای از اتر و فقط یک حباب هوا در داخل آن موجود است.

موارد استفاده از تراز :

از تراز جهت آزمایش افقی یا قائم بودن سطوح و میزان کردن ماشین آلات استفاده می شود؛قبل از به کار بردن تراز باید میزان حساسیت آن را دانست .

2)نردبان:

از نردبان جهت کار در ارتفاعات بیشتر از یک متر استفاده می شود؛در هنگام کار نردبان بایستی سر نردبان حدود یک متر بالا تر از سطح کار قرار گیرد وارتفاع نربان نسبت به

شیب آن 4 برابر باشد.

3)داربست متحرک :

در بعضی از اماکن جهت نصب لامپ ها ، سرویس دهی و غیره از داربست متحرک استفاده می شود که نسبت به نردبان مطمئن تر می باشد استفاده می شود .

4)ریسمان کار :ریسمان کار از یک نخ تابیده ومحکم می باشد که در پیاده کردن نقشه های دیواری چینی و قرار دادن اجزای ساختمان مانند تیر آهن و یا کاشی کاری و یا نصب در و پنجره استفاده می شود طول ریسمان کار معمولاً 50 متر می باشد که به دور یک قرقره فلزی پیچیده شده است.

5)جعبه ریسمان خط کش :

جعبه ای است که معمولاً از جنس آلومینیوم که در داخل آن یک قرقره به طول 15 متر و یک     محفظه ای برای نگهداری پودرگچ وجود دارد طرز استفاده آن بدین ترتیب است که با کشیدن نخ از داخل پودرگچ کذشته و در نتیجه نخ آغشته به گچ می شود .

6)گچ و مواد رنگی :

برای علامت گذاری بین دونقطه معمولاً ریسمان کار را به گچ یا به گل اخرایا مداد رنگی آغشته می کنند .

7)شمشه:

از شمشه در بنایی جهت تراز کردن دیوار ها استفاده می شود .

8)ماله:از ماله جهت اندود کاری و گسترش ملات استفاده می شود.

مثال:برای این که قوطی کلید برق قشنگ هم سطح دیوار باشد از چه وسیله ای استفاده می شود ؟از ماله استفاده می شود

9)بیل

10)سطل

11)کلنگ

12)استانبولی:جهت ساختن ملات استفاده می شود.

13)فرغون

طریقه خط کشی در دیوار وسقف:

1)بیااستفاده ازتراز جهت ترسیم یک خط افقی.

2)با استفاده از خطکش جهت ترسیم یک خط افقی و عمودی.

3)با استفاده از ریسمان کار جهت ترسیم یک خط افقی یا عمودی.

4)با استفاده از شاقول جهت ترسیم یک خط عمودی.

طریقه پیدا کردن مرکز سطوح :

برای پیدا کردن مراکزسطوح مثلا" مربع یامستطیل ( اتاقها )  ابتدا ریسمان کار آغشته به مواد رنگی رابه دو گوشه های مقابل بصورت ضربدری وصل می کنیم محل تقاطع این دو خط مرکز مربع یا مستطیل خواهد بود.

مثال 1:  جهت پیدا نمودن وسط سقف از چه وسیله ای استفاده می شود؟

الف)ریسمان   ب)متر   ج)ریسمان کار وگچ رنگی   د)هر یه مورد

مثال 2: علامت سیم کشی روی سقف به چه صورت است؟

الف)به صورت +   ب)به صورت*   ج)به صورت*+   د)بستگی به نوع اتاق دارد

تیشه:

که در انواع چکشی ــ تیشه دو سر و کاشی تراشی وجود دارد در دیوار کنی از تیشه دوسر استفاده میشود.

فرزمخصوص کندن جای لوله:

استفاده ازاین وسیله درکندن دیوارجهت خوابانیدن لوله های خرطومی می باشد.استفاده ازفرزمخصوص علاوه برسرعت بخشیدن بکار ، کاررایکنواخت درآورده وخوابانیدن لوله ها          راحت ترمی باشد.

نکته :کندن جای لوله های سیم کشی درساختمان بطورکلی باسه روش انجام می شود ( 1 ) بااستفاده ازقلم آهنی وچکش ( 2 ) بااستفاده ازتیشه دوسر ( 3 ) بااستفاده ازفرزمخصوص.

طرز درست کردن ملات سیمان:

یک حجم سیمان + 5 حجم ماسه + آب =ملات سیمان

قوطی کلیدـ پریز یا جعبه تقسیم :

در سیم کشی توکار برای نصب پریز یا کلید روی دیوار و یا اتصالات سر سیم ها از قوطی های     استوانه أی استفاده می کنیم که شمای آن به صورت زیرمی باشد.

شمای فنی می باشد.

جعبه تقسیم: شمای حقیقی                        شمای فنی

قوطی کلید: شمای حقیقی                         شمای فنی

فواصل نصب قوطی کلیدو پریز:

1-فاصله بین دو قوطی از هم بین 3 تا 5 سانتی متر باشد

2-استاندارد نصب قوطی کلید از کف زمین بین 110 تا 120 سانتی متر باشد(120 سانتی متر     مطلوب تر است) .

3-استاندارد نصب قوطی پریز از کف زمین جهت منازل قدیمی110 تا 120 سانتی متر است ، برای منازل جدید30 تا40 سانتی متر از کف اتاق می باشد  ( که ازپریز ها ی با در پوش محافظ یا شوکو استفاده می شود) ، برای اماکن ادااری 30تا 40 سانتی متر ، برای آشپزخانه 100 سانتی متر می باشد

     4-استاندارد نصب جعبه تقسیم بین 30 تا 40 سانتی متر زیر سقف می باشد .

فیوز:

وسیله ای است که در مدار به صورت سری قرار گرفته و مصرف کننده را در مقابل اتصال کوتاه ویا جریان زیاد محافظت می کند.

انواع فیوز ازنظر کار:

1)فیوز کند کار که دیرترعمل میکند وبیشتر درسرراه موتورها استفاده می شورمانند فیوزهای فشنگی..

2)فیوز تند کار که سریعترعمل میکند وبیشتر سرراه وسایل حساس استفاده می شورمانند فیوزهای اتوماتیک آلفا.

انواع فیوز:

1)فیوزفشنگی 2)فیوزاتوماتیک آلفا  3) فیوزیاکلیدمینیاتوری  4)فیوز کاردی  5)فیوز کتابی

1-فیوز فشنگی:

فیوز ذوب شده معمولی را نیز فیوز فشنگی می گویند که سیم حرارتی آن در داخل براده هایی از سرامیک یا خاک نرم کوارتز همراه با ماسه قرار دارد به این دلیل که جرقه حاصل از قطع شدن سریعاً خنک شود برای تشخیص سالم بودن فیوز و یا شناسایی آمپر فیوز از یک پولک به رنگهای مختلف استفاده می شودکه پولک توسط یک سیم نازک به سیم حرارتی متصل است و پس از سوختن سیم حرارتی پولک نیز آزاد شده می افتد جنس سیم حرارتی فشنگی سیم ذوب شونده از نقره می باشدو چون درجه حرارت ذوب نقره ْ950درجه سانتی گراد می باشد جهت این عیب سیم حرارتی را از دوتکه که توسط لحیم به هم متصل می شوند می سازند چون درجه حرارت ذوب لحیمْ230درجه سانتی گراد می باشد.

رنگ پولک های فیوز های فشنگی:

1)صورتی 2 آمپر           2)قهوهای روشن4آمپر      3)سبز6آمپر                    4)قرمز روشن10آمپر

5)خاکستری16آمپر       6)آبی روشن20امپر           7)زرد روشن25آمپر      8)سیاه35آمپر

9)سفید50آمپر          10)مسی روشن63آمپر       11)نقره ای80آمپر         12)قرمز تیره100آمپر

13)زرد تیره125آمپر  14)مسی تیره160آمپر     15)آبی تیره200آمپر

2-فیوز اتوماتیک آلفا:

نوع دیگری از فیوز اتوماتیک یاخود کارفیوزاتوماتیک آلفا می باشد که عبور جریان بیش از حد مجاز از آن باعث قطع شدن فیوز می شود اما می توان در باره شاسی آن دوباره به داخل فشار داد تا ارتباط برقرار شود؛اما در فیوز فشنگی به صورت یک بار مصرف می باشد .

در فیوز اتوماتیک آلفادو عنصر وجود دارد:رله مغناطیسی حهت جلوگیری ازجریان زیاد یا اتصال کوتاه ورله حرارتی برای جلوگیری از بار زیادیاافزایش تدریجی جریان.

3-فیوز مینیاتوری :

نوعی فیوز اتوماتیک است که از نظر ساختمان داخلی شبیه فیوز آلفا است و از سه قسمت(1)رله مغناطیسی(2)رله حرارتی(3)کلیدتشکیل شده است از کلید مینیاتوری می توان در منازل استفاده کرد وقسمت های مختلف ساختمان را مانند آشپزخانه یا اتاقهای دیگراز مسیر آن تغذیه نمود تا چنانچه اشکالی در قسمتی از ساختمان به وجود آید باعث قطع کامل جریان نشود.

4-فیوز چاقویی یا کاردی:

این گونه فیوز ها دقیقاً ساختمان فیوز فشنگی را دارند منتهی برای آمپر های بالا ساخته می شوند.

نصب و در مدار قرار دادن فیوز :

به طور کلی فیوز ها در مدار به صورت سری (سرراه سیم فاز) قرار می گیرد.که باید نکات زیر را در نظر داشت:

1)حتی المقدور سعی شود پایه فیوز ها روی عایق نصب شود .

2)جهت حفاظت فاز ورودی به اتصال ته فیوز وصل شود.

3)فیوزی که درانتهای خط قرارمی گیردفقط مداررادرمقابل اضافه بارمحافظت می کند.

4)فیوزی که در ابتدای خط قرار دارد هم حفاظت در مقابل اضافه بار و هم حفاظت در مقابل اتصال کوتاه را بر عهده دارد.

5)چنانچه فیوز انتهای خط کمتر از فیوز ابتدای خط باشد فیوز که در انتهای خط قرار گرفته است زودتر عمل می کند.

6)در خطوطی که دارای مقاطع پله ای هستند در هر محل که سطح مقطع سیم کم شود باید یک فیوز در خط منظور گردد.

اهم متر :

وسیله ای است برای اندازه گیری مقدار مقاومت سیم ها به یکدیگر(اتصال کوتاه)ویا اتصال سیم به بدنه ویا قطعی مدار.

ساختمان داخل اهم متر:

1)باطری         2)مقاومت سری با آن         3)و یک آمپر تشکیل شده است.

ودر سمت چپ اهم متر علامت بی نهایت(    )نوشته شده است که به معنی مدار باز ( یاقطعی مدار)    می باشد.

مولتی متر یا آوو متر:

آوومتر دستگاهی است که می تواند کمیت های ولتاژ (AC وDC)، مقاومت وجریان را اندازه         کند.

طریقه خواندن مولتی متر:

1)برای خواندن مقدار ولتاژ برق شهری سلکتور مولتی متر را روی قسمت یا علامت (ACV)

قرار داده و با توجه به مقدار ولتاژ آن را می خوانیم برای خواندن مقدار ولتاژ مستقیم سلکتور را روی علامت  (DCV)  قرار داده و با توجه به مقدار ولتاژ تنظیم کرده و آن رامی خوانیم.

2)برای خواندن مقدار مقاومت سلکتور را روی علامت (    ) قرار داده و با توجه به علائم آن            می خوانیم.

3) برای خواندن مقدار جریان ( DCMA) قرارداده ومی خوانیم.

فاز متر:

وسیله ای است جهت تشخیص سیم های فاز و نول و از قسمت های زیر تشکیل شده است.

1)نوک فلزی فاز متر که به وسیله فاز وصل می شود.

2)مقاومت داخلی فاز که در حدود چند کیلو اهم است (جریان آن در حدود میکروآمپر می باشد).

3)لامپ نئون فاز متر که با روشن شدن آن وجود فاز مشخص می شود .

4)روکش پلاستیکی فاز مترکه معمولا" ولتاژعایقی آن تا 500 ولت می باشد.

لامپ آزمایش:

وسیله ای است برای تشخیص فاز ونول (V220)و دو فاز (V380)چنانچه طبق نقشه مقابل لامپ آزمایش درست کنیم حالت های زیر به وجود می آید.

بین نقاط (AB)و(BC)ولتاژ220ولت می باشد و بین نقاتط(AC)380ولت ولتاژ می باشد.

نکته: بهترین وسیله برای تشخیص قطعی درساختمان لامپ آزمایش می باشد.

رول پلاک:

رولپلاک آسان ترین و بهترین وسیله برای نصب پیچ چوبی در ساختمان ها می باشد در نصب کارهااز رولپلاک تا شماره 8استفاده می کنند رولپلاک شماره 8 دارای بیش از 4 تن استقامت می باشد ؛باید توجه داشت که مته و رولپلاک و پیچ چوبی هم شماره باشند مثلاً برای رولپلاک شماره 8 از مته شماره 8 و پیچ چوبی 8.

رول پلاک های برنجی:

از این نوع رول پلاکهادر جاهایی که حرارت زیاد است و یا رطوبت زیاد است مانند کوره ها (زیر آب) چشمه و غیره استفاده می شود.

رول پلاک سربی :

جنس این نوع رول پلاک ها از سرب و آنتیموان است که در مقابل عوامل جوی مقاوم می باشد و در کارهای شیمیایی مانندباطری سازی و غیره استفاده می شود.

رول پلاک های حلقه أی وقلابدار:

از این نوع رول پلاک هاجهت آویزان کردن اشیاء از سقف محکم کردن طناب و یا زنجیر و غیره استفاده می شود.

مته الماسه(دوریوم دریل استاندارد) :

که جنس نوک آن از کاربید است و سریع ترین مته برای سوراخ کردن مصالح ساختمانی است بهترین حالت سوراخ کاری با مته الماسه500دور در دقیقه می باشد.

رول پلاک هارا چگونه از دیوار در می آورند ؟با سنبه رول پلاک.

سیمها و کابلهای تلفن:

با دانستن این که تمام سیم های برق از جنس مس می باشند اما در سیستم کابل کشی از سیم های ذیل بیشتر استفاده می شود :بیشترین مصرف از سیم های مس سپس از سیم برنزی و بعد از سیم های آلومینیومی و نیز از سیمهای آهنی استفاده می شود.

فنر سیم کشی :

وسیله ای است که از یک نوار نازک فولادی درست شده که به یک طرف آن یک گوی فلزی به طرف دیگر آ“ یک قلاب فلزی متصل است و به طولهای 25ـ15ـ10ـ5ـ3متری وجود دارد.

فنر کش :

فنر کش وسیله ای است که وقتی فنرسیم کشی در لوله گیر کند توسط آن به بیرون کشیده می شود .

پریز ها :

1)     پریز های ساده تک فاز: که بصورت روکار،توکاروبارانی می باشند. ساختمان این نوع پریزها ازدوقسمت رویه که معمولا" ازجنس کائوچو ویالاستیکی ویاچینی بوده وقسمت پایه که آن نیزازجنس کائوچوبوده تشکیسل شده استوقسمت فلزی پایه پیرزها ازبرنج می باشد.پریزهای بارانی نیزدرجاهای نمناک ویاجاهایی که رطوبت زیاداست استفاده می شود( مانند حیاط ها).

2-پریز های ارت دار تک فاز :

بر روی پایه این نوع پریز ها سه پیچ اتصال وجود دارد که دو تای آن مربوط به فازونول وپیچ سوم که توسط شاخکهایی به بیرون هدایت شده مخصوص اتصال به زمین می باشد پریز های ارت دار ممکن است به صورت توکار و روکار و بارانی باشد.

3-پریز تلفن:

که معمولاً دارای دو تا پیچ می باشد اما نوع مخصوص و صحیح آن دارای سه پیچ بوده که دوتای آن مربوط به خط ورودی و یک پیچ مربوط به خط آزاد می باشد که معمولاًبه صورت مسی رنگ می باشد حسن این نوع پریز ها ((پریز های سه شاخه))در این است که جهت اتصال تلفن از سه شاخه استفاده  می شودوامکان اشتباه آن با پریز برق نمی باشد.

4-پریز با وسیله حفاظتی:

مانند پریز های شوکو ((مخصوص اتاق بچه))که درساختمانهای جدید به دلیل نصب درارتفاع 30 تا 40 سانتی متری ازاین نوع پریزها استفاده می شود.

5-پریز های مخصوص ماشین ریش تراشی :

این گونه پریزها دارای یک فیوز نیم آمپری می باشدکه عبورجریان بیش ازحد باعث قطع شدن پریزمیگردد.

اشکال زیر چند نمونه پریز را نشان می دهد:

کلید های روشنایی:

به طور کلی کلید های روشنایی برای قطع و وصل جریان الکتریکی به کار می رود که چند نمونه از آن بشرح ذیل می باشد:

1-کلید یک پل یک راهه:

این نوع کلیدها به صورت روکار،توکارو بارانی ساخته می شود که کلید قطع و وصل به صورت فشاری و یاالاکلنگی بوده جنس محفظه و داخل آن از کائوچو ویاپلاستیک مخصوص می باشد ساختمان داخلی کلید یک پل از یک تیغه اتصال متحرک فلزی(از جنس برنج)و از یک تیغه ثابت و یک میله اتصال و فنر تشکیل شده است. (این نوع کلیدها همان کلیدهای معمولی منازل می باشند) .

تعریف کنتاکت:

تیغه های ثابت و متحرک را کنتاکت می گویند.

شمای چند نمونه کلیدیک پل به صورت زیر می باشد:

2-کلید یک پل دوراهه:

این نوع کلید ها دارای یک پل و دو مسیرجریان هستند که به صورت اهرمی ساخته شده و هر دو سیم فاز و نول را می توان قطع و وصل کردمانند کلیدهایی که درسیمهای رابط برق استفاده می شود.

شمای کلید یک پل دو راهه صورت مقابل می باشد:

نکته:

کلید یک پل کلیدی است که برای روشن وخاموش کردن یک یا چند لامپ از یک نقطه استفاده          می شود.

3-کلید دوپل:

دارای سه کنتاکت یا سه پیچ بوده که یک کنتاکت آن ثابت((مشترک))و دو کنتاکت دیگر متحرک       می باشند بعضی از کلید های دوپل مانند (1)کلید دوپل گردان (2)کلید دوپل زبانه ای دارای چهار کنتاکت می باشد.

نکته :

کلید دوپل کلیدی است که برای روشن وخاموش کردن حداقل دو لامپ از یک نقطه استفاده می شود.

4-کلید تبدیل :

دارای سه پیچ یا سه کنتاکت بوده که یکی از کنتاکت ها ثابت (مشترک)و دو کنتاکت دیگر غیر مشترک می باشد و به دو صورت گردان و زبانه ای وجود دارد .

نکته:

کلیدتبدیل کلیدی است که جهت روشن وخاموش کردن یک یاچندلامپ زدونقطه استفاده می شود.

5-کلیدصلیبی یاکراکس :

کلید صلیبی به دو صورت گردان ویا اهرمی ساخته می شود و دارای چهار کنتاکت (پیچ) می باشد کلید صلیبی هیچگاه به صورت تنها استفاده نمی شود؛و همیشه همراه با دو کلید تبدیل (مابین دوکلیدتبدیل)استفاده می شود چنانچه بخواهیم تعداد نقاط روشنایی را افزایش دهیم بایستی تعداد کلیدهای صلیبی را افزایش دهیم.

 نکته:

کلیدصلیبی جهت روشن وخاموش کردن یک یاچندلامپ ازبیشتراردونقطه استفاده می شود.

سیم کشی کلید های صلیبی :در نمونه های قدیمی به صورت ضربدری و نمونه های جدید به صورت سربسرمی باشد ؛اشکال زیر چندنمونه کلید صلیبی وسیم کشی آن رانشان میدهد.

مثال1:در لوستر ها از کدام یک از کلید های زیر استفاده می شود ؟

الف)کلید یک پل   ب)کلید دو پل  ج)کلید تبدیل   د)صلیبی

مثال2:در ساختمان های بزرگ و یا سالن های طویل از کدام یک از کلید های زیر استفاده

می کنند؟   الف)یک پل    ب)دوپل   ج)تبدیل    د)صلیبی

6-کلیدگروهی :

این نوع کلید ها دارای چهار پیچ بوده که دوتا از آن ها به هم وصل می شود و با این کلیدمی توان دو گروه لامپ را به صورت گروه گروه روشن و خاموش کرد ((هر دو گروه لامپ همزمان روشن      نمی شود و دارای سه حالت زیر می باشد )).

حالت اول :هر دوگروه لامپ ها خاموش .

حالت دوم :گروه اول روشن و گروه دوم خاموش .

حالت سوم :گروه دوم روشن و گروه اول خاموش.

شمای حقیقی کلید گروهی به صورت                 وشمای فنی آن بصورت                می باشد.

7-کلید سری :

از نظر ظاهری شبیه به کلید گروهی است و تنها فرقی که بین آن و کلید گروهی وجود دارد این است که با کلید سری می توان بر علاوه برسه حالت کلید گروهی هر دو گروه لامپ را نیز روشن کرد.

شمای حقیقی کلید سری:به صورت                    وشمای فنی آن بصورت                می باشد.

جریان و ولتاژ در پریز ها:

تعریف پریز:

به طور کلی پریز وسیله ای است جهت اتصال دوشاخه وسایل برقی به آن ؛پریز ها را معمولاً برای ولتاژهای 250،380،500،750ولت و برای جریان های 6،10،15،25،60،100آمپر می سازند.

مثال1:حداکثر جریان تحملی پریز چقدر است ؟

الف)100آمپر                ب)15آمپر               ج)6آمپر                د)60آمپر

مثال2:حداقل جریان تحملی پریز چقدر است ؟

الف)10آمپر                      ب)15آمپر                ج)6آمپر           د)60آمپر

مثال3:حد اکثر ولتاژ تحملی یک پریز چقدر است؟

الف)250ولت                    ب)380ولت               ج)500ولت            د)750ولت

مثال4:حداقل ولتاژ تحملی یک پریز چقدر است؟

الف)250ولت               ب)380ولت               ج)500ولت            د)750ولت

نکته:بایستی توجه داشت که باید همیشه جهت جریان از پریز به سمت دوشاخه با شد؛برای ایمنی دوشاخه ها با جریان بیشتر را در قسمت فلزی آن قطورترمی سازند.

ارت کردن :

برای حفاظت شخص و جلوگیری از برق گرفتگی از سیم اتصال به زمین ((سیم ارت)) استفاده            می شودکه جهت این کار از پریز های مخصوص ((پریز ارت دار)) و دوشاخه های مخصوص ((دوشاخه ارت)) استفاده می شود.

نکته:

بهترین وسیله جهت ارت در منازل لوله های آب می باشد .

اشکال زیر چند نمونه پریز ارت دار را نشان می دهند: .

به طور کلی رنگ استاندارد سیم فاز ((قرمز)) سیم نول ((آبی))و سیم ارت دار ((سبزو زرد))نشان     می دهند.

مدار گسترده کلید دو پل گردان:

مدار گسترده کلید دو پل زبانه ای:

نکته:

فلاشر وسیله ای است که جهت چشمک زدن نور لامپ ها استفاده می شود .

مدار کلید گروهی ((داری سه حالت)):

مدار کلید سری ((دارای چهار حالت)):

انواع سیم کشی منازل:

سیم کشی منازل و اماکن صنعتی کلاًبه سه صورت انجام می شود (1)سیم کشی روکار(2)سیم کشی توکار (3)سیم کشی زیر گچی یالاگچی یازیرکار می باشد.

1-سیم کشی روکار:در سیم کشی روکار سیم ها را معمولاً از روی گچ به صورت آزاد و یا در داخل لوله عبور می دهند حسن سیم کشی روکار در این است که چنانچه قسمتی از سیم ایراد داشته باشد عیب یابی آن آسان است اما عیب اساسی آن در این است که چنانچه قسمتی از سیم قطع شود خطر برق گرفتگی را در پی دارد .شمای سیم کشی روکاربه صورت                                می باشد.

2-سیم کشی توکار :

در این نوع سیم کشی سیم ها درداخل لوله قرار می گیرد((مانند سیم کشی منازل ))در این نوع       سیم کشی عیب یابی مشکل اما زیبایی کار حفظ می شود .

شمای سیم کشی توکار به صورت                                می باشد.

3-سیم کشی زیر گچی ((لاگچی))یا زیر کار :

در این نوع سیم کشی با استفاده از سیم های مخصوص که دارای چندین لایه عایق هستند سیم کشی انجام می شود؛از این نوع سیم کشی برای دیوار های نازک یاتیغه های نازک که امکان استفاده از لوله نیست مناسب می باشد.شمای سیم کشی زیر گچی به صورت                              می باشد.

اصول اولیه در سیم کشی ساختمان :

1)جهت تعیین کلید در ساختمانهای نو ساز جهت گشودن در یا پنجره را در نظر گرفت.

2)قوطی کلید با یستی در طرفی که دست گیره قرار دارد نصب شود((طرف بسته شدن در )).

3)ارتفاع قوطی کلید از کف اتاق 120 سانتی متر ((20/1متر))و از کف اتاق قبل از آجر فرش یا موزاییک 125سانتیمتر باشد.

4)حد اکثر فاصله بین دو جعبه تقسیم بیشتر از 15متر نباشد.

5)تعداد خمهای لوله بیشتر از دو خم نباشد چون باعث اختلال عبور سیم ها می شود.چنانچه لازم باشد بیشتر از دو خم به لوله داده می شود بعد از دو خم یک جعبه تقسیم گذاشته می شود.

6)لوله ها حتماً به صورت افقی یا عمودی قرار بگیرند .

7)هیچگاه بیشتر از ده عدد پریز روی یک خط روشنایی قرار نگیرد .

8)بهتر است هر اتاق را با دو خط تغذیه نمود ؛یکی برای مدار های روشنایی و خط دیگر مخصوص پریزها ،در این صورت چنانچه یکی از پریز ها اتصال پیدا کند لامپ ها روشن می ماند.

9)برای مدارهای روشنایی از سیم 5/1 می توان استفاده نمود .

10)چنانچه بار خط روشنایی بیشتر از 1200 وات باشد باید از سیم 5/2 استفاده نمود.

11)برای اجاق برقی ماشین لباسشویی و کولر از سیم 4*3 استفاده می شود .

12)در ساختمان های بزرگ جهت عبور سیم از یک طبقه به طبقه دیگر از کانال استفاده می شود در این صورت نیازی به دیوار کنی نمی باشد.

13)در اتاقهایی که مواد منفجره و گاز های قابل اشتعال وجود دارد باید از کلید ها و پریز های ضد انفجاری استفاده نمود .

14)چنانچه سیم را از نظر مقطع عوض کردیم بایستی فیوز مربوط به آن را نیز عوض کنیم.

15)در اتاق عمل و اماکنی که احتمال قطع برق نبایستی باشد معمولاً از یک مدارفرعی بنام مدار امرژنسی استفاده می کنند .

نکاتی که باید در مورد خوابانیدن لوله در دیوار ها رعایت کرد :

1)برای خوابانیدن لوله ها بایستی قبل از سفید کاری و بعد از کاه گل یاگچ خاک جای لوله مشخص باشد

2)عمق شیار ها به قدری باشد که تمام لوله ها در داخل هم قرار گیرند.

3)بوسیله نخ آغشته به مواد رنگی جای کندن را مشخص نمود ((برای شیار های پهن از دو خط موازی استفاده شود)).

4)جهت آنکه قوطی کلید یا تقسیم با دیوار پس از سفید کاری هم سطح باشدبوسیله یک تکه چوب آن را کمی بیرون تر از دیوار در نظر بگیریم .

کابلها :

اصولاً هر نوع هادی که بتواند جریان برق را از خود عبور دادو توسط موادی از محیط اطراف خود عایق شود کابل نامیده می شود.

ساختمان کابل :

یک کابل از سه قسمت ((عایق کابل ،هادی کابل و غلاف کابل ))تشکیل شده است.

عایق کابل :

عایق کابل از مواد مختلفی مانند کاغذ آغشته به روغن مخصوص و یا مواد لاستیکی و یا از عایق P.V.Cپی وی سی ((پروتودور)) می باشد.

هادی کابل:

به طور کلی جنس هادی کابل ها ازمس یا آلومنیوم می باشد که بیشترین مصرف آن از مس میباشد؛هادی کابل ممکن است بصورت تک رشته((E))و یا چند رشته((M))باشد و یا دارای سطح مقطع مثلثی یاسکتورشکل((S))و یا به صورت دایره ای (( R ))باشد .

مثال1:منظور از کلمه ((SM))بر روی یک کابل چیست ؟

الف)دارای سطح مقطع دایره ای وچند رشته     ب)دارای سطح مقطع مثلثی ویک رشته

ج)دارای سطح مقطع دایره ای ویک رشته    د)دارای سطح مقطع مثلثی و چند رشته

غلاف کابل:

منظور از غلاف کابل پوشش خارجی کابل می باشد کهبه دو صورت مسلح و غیر مسلح می باشد؛کابل مسلح در مقابل ضربه و فشار مقاوم می باشد ولی کابل غیر مسلح مقاوم نمی باشد .

شناسایی کابل ها :

به دو صورت (1)با استفاده از رنگ که مخصوص کابل های فشار ضعیف و فشار متوسطمی باشد و رنگ آن هابر اساس استاندارد آلمان ((V.D.E))فادای که به صورت زیرمی باشد .

 (1)کابل دو سیمه:مشکی و آبی

 (2)کابل سه سیمه:مشکی،آبی،قهوه أی

(3)کابل چهار سیمه:مشکی،آبی،قهوه ای،مشکی

(4)کابل پنج سیمه :مشکی،آبی،قهوه ای،مشکی،سبزوزرد

(5)کابل شش سیمه:تمام سیم ها مشکی و از شماره 1 تا 6 شماره گذاری شده است.

(2 )برای خواندن کابلهای فشار قوی از یک سری علائم اختصاری استفاده می شود.

مثلاً: منظور از ((NAYY))این است که کابل آلو منیومی با عایق پروتودور و روپوش پروتودور.

مثال1:حداقل کابل مصرفی در شبکه سه فاز چند سیمه است؟

الف)3       ب)4           ج)5          د)6

مثال2:کابل در شبکه سه فاز با داشتن سیم نول دارای چند رشته سیم است؟4عددسیم

مثال3:حداقل کابل در شبکه سه فاز با داشتن سیم اتصال زمین ((ارت))چند رشته است؟

الف)3           ب)4           ج)5     د)6

مثال4:حداقل کابل مصرفی در شبکه تک فاز با داشتن سیم ارت چند رشته است؟

الف)2           ب)3      ج)4          د)5

طریقه خواندن اعداد بر روی کابل:

10*4= یعنی کابل 4رشته که هر رشته آن دارای سطح مقطع نمره 10 می باشد.

6*3=کابل سه رشته با سطح مقطع 6 میلی متر.

16+25*3=کابل 4رشته که سه رشته آن 25 ویک رشته دیگر 16 است (سیم نمره 16 مربوط به نول است).

10+16*4=کابل 5رشته که دارای چهار رشته سیم با نمره 16 و یک سیم با نمره 10 می باشد.

اتصالات کابل ها:

به صورت اتصال انتهایی،اتصال سر به سر،اتصال سه راهی ،اتصال چهار راه می باشد.

نکاتی که در کابل کشی بایستی رعایت کرد:

1)در کابل کشی زمینی محل آن را مشخص نمود.

2)کابل های فشار قوی در قسمت زیر و کابل های فشار ضعیف و متوسط برروی آن قرار گیرند.

3)فاصله بین کابل با لوله آب یا گاز کمتر از 30 سانتی متر نباشد.

4)در هوای سرد کابل کشی نکرده چون کابل می ترکد.

5)در صورت گذشتن از روی لوله آب یا گاز در همان نقطه کابل را با یک لوله محافظ جدانمود.

نکته:

در صنایع کابلسازی به خاطر استحکام و کم کردن خاصیت خازنی ، کابل را به صورت مارپیچ می سازند.

لامپهای رشته ای :

لامپ های رشته ای بر اساس گرم شدن فیلامان  ( رشته لامپ ) و پخش نور کار می کنند که به شکل ها

و توان های مختلف ساخته می شود چون در این نوع لامپ ها الکتریسیته ابتدا تبدیل به حرارت شده و سپس نور تولید می شود بهره بری آن کم می شود

 ساختمان لامپ های رشته ای :

لامپهای رشته ای از چهار قسمت تشکیل شده است :

1)رشته لامپ:از جنس تنگستن بوده و به طور مارپیچ با قطر کم ساخته می شود درجه حرارت ذوب بالا و دیر تبخیر شدن تنگستن باعث شده است که در لامپ های رشته ای استفاده شود .درجه حرارت فیلامان لامپ های امروزی در هنگام کار در حدود 2400 تا 2670درجه سانتی گرادمی باشد؛لامپ های رشته ای در دو نوع می باشد نوعK و D؛فرق بین نوع Kو نوع Dدر این است که در لامپهای نوع D فیلامان دو مرتبه مارپیچ شده بنابر این نور لامپ بیشتر می شود.

نکته:

قطر فیلامان لامپ های رشته ای در حدود صدم میلی متر می باشد .

2)حباب لامپ: حباب لامپهای رشته ای از نوع شیشه ای است که به صورت ساده وشیری وجوددارد.

3)پایه لامپ ها: به دو صورت پیچی ((ادیسونی))و خاردار((میخی))وجود دارد.

4)گاز داخل حباب لامپ: برای جلو گیری از تبخیر رشته که باعث کاهش عمر لامپ می شود از      گاز های خنثی مانند :آرگون،گزنون وهیلیوم کریپتون استفاده می شود .

مثال1:اگر یک لامپ یک گوشه اش شکسته باشد و اکسیژن به آن برسد چه می شود؟

لامپ روشن می شود و سپس دود می کند و می سوزد.

مثال2:علت استفاده از تنگستن در لامپ های رشته ای چیست؟

الف)دیر تبخیر شدن تنگستن                ج)درجه حرارت ذوب بالا ی تنگستن

ب)ترکیب نشدن آن با هوا                    د)موارد الف و ج 

مثال3:اساس کار لامپ های رشته ای چیست؟گرم شدن فیلامان وخش نور

مثال4:روشن شدن لامپ های رشته ای کدام یک از خواص برق را می رساند؟نورانی

مثال5:مزیت لامپ های نوع D چیست؟

الف)دیر سوختن         ب)زود روشن شدن         ج)نور بیشتر           د)هرسه مورد

مثال6:نام دیگر لامپ های نوع پیچی را نام ببرید؟

الف)ادیسونی           ب)خاردار                         ج)میخی                   د)موارد ب و ج

مثال7:گاز داخل لامپ های رشته ای از چیست؟

الف)آرگون                ب)گزنون                         ج)نئون                      د)الف و ب

نکته مهم:

در بیشتر لامپ ها از گاز آرگون استفاده می شود.

لامپ های فلورسنت(لامپ مهتابی):

از سه قسمت تشکیل شده است:(1)حباب شیشه ای (2)چک یا ترانس(3)استارتریا راه انداز

1-حباب شیشه ای :

در داخل حباب شیشه ای و در دو سر آن دو الکترود از جنس تنگستن وجود دارد گاز داخل آن معمولاً ازآرگون بوده که تحت فشار 2 تا 3 میلی متر جیوه قرار دارد و قشر نازکی از ماده فلورسنت روی آن را پوشانده است لامپ های فلورسنت به اندازه های زیر وجود دارد؛

طول 120 سانتی متر با قطر 4 سانتی متر، طول 120 سانتی متر باقطر 2 سانتی متر،طول 60 سانتی متر با قطر 4 سانتی متر،طول 30 سانتی متر با قطر 2 سانتی متر،طول 10 سانتی متر باقطر 2 سانتی متر.

2-چک یا ترانس :

برای ایجاد تخلیه الکتریکی در لامپ های گازی در ابتدا احتیاج به فشار الکتریکی (ولتاژ)زیادی است و وقتی که جریان در لامپ برقرار شد این فشار کم می شود.

چک یا ترانس به کمک استارتر در لحظه اول ولتاژ را زیاد و پس از آنکه لامپ روشن شد ولتاژ را پایین می آورد؛کار دیگر چک محدود کردن جریان است.

سلف یا سیم پیچ باعث می شود که ضریب قدرت ((C OS      ))پایین بیاید که برای اصلاح آن یک خازن استفاده می شود .

شمای چک به صورت مقابل می باشد:

3-استارتر یا راه انداز:

استارتر از یک لامپ کوچک نئون که در داخل آن دو تیغه قرار دارد ((یکی از تیغه ها بیمتال می باشد))و از یک خازن تشکیل شده است استارتر برای روشن شدن نیاز به ولتاژ 140 تا 160 ولت و برای خاموش شدن نیاز به ولتاژ 120 تا 130 ولت داردبرای جلوگیری از پیدایش جرقه و پارازیت یک خازن در استارتربصورت موازی قرار دارد.

شمای الکتریکی استارتر به صورت                              می باشد.

مثال1:کار چک ((ترانس))در لامپ های فلورسنت ((مهتابی))چیست؟

الف)بالا بردن ولتاژ در لحظه اول                        ب)محدود کردن جریان

ج)پایین آوردن ولتاژ بعد از روشن شدن لامپ      د)هر سه مورد  

مثال2:استارتر جهت روشن شدن نیاز به چه ولتاژی دارد؟

الف)110ولت         ب)120ولت            ج)130ولت        د)140ولت 

مثال3:استارتر جهت خاموش شدن نیاز به چه ولتاژی دارد؟120تا 130 ولت

مثال4:خازن در استارتر چگونه قرار می گیرد ؟

الف)سری         ب)موازی            ج)سری موازی            د)مختلط

مثال5:کار خازن در استارتر مهتابی چیست؟

الف)جلو گیری از پیدایش جرقه          ب)زود روشن شدن مهتابی

ج)سریع عمل کردن چک                        د)هر سه مورد

طرز روشن شدن لامپ مهتابی:

وقتی که کلید مدار وصل می شود بین دو تیغه داخل استارتر ولتاژ 220 ولت بر قرار می شود این ولتاژ باعث عبور جریان می گردد دراثر عبور جریان گاز نئون داخل استارتر گرم شده در نتیجه تیغه بیمتال منبسط شده و به تیغه یا پایه دیگر می چسبد که باعث عبور جریان به داخل چک می شود پس از عبور جریان تیغه بیمتال قطع شده که این قطع سریع آنی جریان باعث زیاد شدن ولتاژ در چک می شود ( در زمان قطع آنی جریان در دو سر چک ولتاژ القایی زیادی در حدود 750 تا 1600 می باشد ) با زیاد شدن ولتاژ عمل انفجار در داخل لامپ مهتابی انجام می شود و بعد به بخار جیوه می رسد بخار جیوه به رنگ ماورای بنفش بوده که با برخورد آن با پودر فلورسنت نور مرئی دیده می شود.

نکته:

لامپ های فلورسنت ((مهتابی)) رامی توان بدون استارتر نیز روشن نموده و حتی زمان روشن شدن آن رابه یک ثانیه رسانید؛((لامپهای  فلورسنت  معمولی پس از گذشت زمان 2 تا 5 ثانیه روشن           می شود)).

برای این کار با استفاده از یک ترانسفورماتور و یا از ترکیب سلف و خازن و یا از اتو ترانسفورماتور    می توان ولتاژرا در هر لحظه اول بالا برده تا نیازی به استارتر نباشد .

مثال1:کار استارتر مهتابی چیست؟

الف)بالا بردن ولتاژ     ب)کم کردن ولتاژ     ج)اصلاح ضریب قدرت   د)هر سه مورد

مثال2:از برخورد جیوه باکدام یک از پودر های زیر نور مرئی دیده می شود؟

الف)فلورسنت           ب)آرگون          ج)نئون            د)هرسه مورد

مثال3:ولتاژ ابتدایی لامپهای مهتابی چقدر است؟

الف)700 تا 1500 ولت    ب)750 تا 2000    ج)220 تا 750    د)750 تا 1600 ولت  

مثال4:ولتاژ مورد نیاز برای لامپ های فلورسنت چقدر است؟

الف)110         ب)220          ج)250           د)موارد الف و ب 

نکته:

در مهتابی رنگ های آبی،زرد،قرمز،سفید،سبزموجود می باشد.

طریقه عیب یابی از مدار فلورسنت:

عیب هایی که ممکن است در یک مدار فلورسنت به وجود آید معمولاً در استارتر، چک و یالامپ       می باشدکه دارای دو حالت کلی است ممکن است دو سر لامپ فلورسنت روشن شده و کمی قرمز رنگ شود و یا لامپ چشمک بزند یا اصلاً روشن نشود برای پیداکردن قطعه معیوب به صورت زیر عمل می کنیم .

1)می توان به وسیله اهم مترمقاومت دو سر لامپ فلورسنت وقتی که در مدار قرار نگرفته است اندازه گرفت و قطع بودن فیلامان لامپ را مشخص کرد ممکن است چک و استارتر سالم باشد ولی لامپ چشمک بزند یا دو سرش قرمز شده و روشن نشود در این صورت نیاز به تعویض لامپ ها      می باشد.

نکته:

زمانی که فیلامان لامپ قطع است اهم متر عدد       را نشان می دهد .

نکته:

در لامپ های فلورسنت در هر دو طرف لامپ دو فیلامان وجود دارد که قطع شدن یکی از دو سر نیز سبب از کار افتادن لامپ می شود.

برای آزمایش سالم بودن استارترآن را با یک لامپ60 تا 100 وات سری کرده و به برق وصل          می کنیم؛اگر لامپ چشمک بزنداستارتر سالم است در غیر این صورت استارتر بایستی تعویض شود.

برای تشخیص سال بودن چک آنرا با یک لامپ 60 تا 100واتی سری کرده و به برق وصل می کنیم سپس دوسرچک یلاترانس رااتصال کوتاه می کنیم اگر نور لامپ تغییر کند((بیشتر شود))چک سالم است در غیر این صورت ((نور لامپ زیاد نشود))بایستی چک را تعویض نمود.

نکته:

بایستی توجه داشت که ابتدا قبل از مراحل گفته شده فوق وصل بودن سیم ها را بازرسی کرد

جنس هادیها:

بهترین هادی که جریان برق را از خود عبور می دهند نقره است ؛اما به دلیل گران بودن آن و با توجه به اینکه مس بعد از نقره بهتر از سایر عناصر جریان برق رااز خود عبور می دهد از آن استفاده        می شود.

مثال:بهترین هادی ((عنصر))بعد از نقره کدام است؟

الف)آلومنیوم      ب)طلا        ج)برنج           د)مس  

نکته:در بعضی از نیرو گاهها و یا مخابرات از سیم آلومینیوم استفاده می کنند که علت آن این است که آلومنیوم مقاومت مخصوص کمی دارد.

عایق هادیهای الکتریکی :

برای عایق کردن هادی های الکتریکی از لاستیک و یا ترموپلاستیک استفاده می کنندیکی از مواد ترموپلاستیک P.V.C پی وی سی ( پلی ونیل کلراید ).

از محاسن ترموپلاستیک:

(1)حساسیت کم در مقابل تابش آفتاب و اشعه ماورای بنفش.   (2)عدم تاُثیر باکتری ها.

(3)عدم قابلیت احتراق ((در حد کم می باشد)).

از معایب ترموپلاستیک :

حساسیت به درجه حرارت کمتر از 3 درجه سانتی گراد می باشد.

زنگ اخبار:

زنگ اخبار وسیله ای است خبری که از نظر ولتاژ کار به سه دسته تقسیم می شود.

1)زنگ اخبار هایی که فقط با ولتاژ AC کار می کنند مانند زنگ اخبار پیانویی ((ولتاژ ACبرق شهری است))؛اساس کار این نوع زنگ ها فرکانس می باشد؛یعنی متناسب با فرکانس صفحه شروع به لرزش می کند.

2)زنگ اخبار هایی که فقط با ولتاژ DC کار می کنند که در اصطلاح آنها را زنگ بلبلی یا بوقی می گویند و یک مدار الکترونیکی ولتاژ ACرا به ولتاژ DC ((مستقیم))می کنند؛ اساس کار این نوع زنگ ها خاصیت مغناطیسی می باشد.

ترانسفورماتور زنگ اخبار:

ترانسفورماتور دستگاهی است که انرژی الکتریکی را با ولتاژ معین دریافت کرده و در طرف دیگر با ولتاژ کمتر یا بیشتر تحویل می دهد؛و دارای دو سیم پیچ می باشد؛که سیم پیچ اولیه را با حرف P و سیم پیچ ثانویه را با حرف S نشان می دهند؛این سیم پیچ ها بر روی یک هسته آهنی پیچیده می شوند که سیم پیچ اولیه به برق شبکه و سیم پیچ ثانویه به مصرف کننده وصل می شودولتاژموردنیاززنگ اخبارها    6ـ 8 ـ12ـ220ولت می باشد.

نکته:در زنگ اخبارهای 220 ولت چون شستی دم درب نصب می شود برای حفاظت شخص بایستی سیم نول را به شستی وسیم فاز را به زنگ اخباروصل کرد.

سیم های مورد استفاده در زنگ اخبار :

در زنگ اخبار ها از سیم های شماره 5/0،75/0و1 استفاده می شود .سیم های 5/0و75/0برای فواصل کوتاه و سیم های شماره 1 برای مسافت های زیاد یا طولانی استفاده می شود .علت آن این است که هر چه طول سیم بیشتر شود مقاومت نیز بیشتر شده که این امر باعث افت ولتاژ می شود.

مثال:علت استفاده از فلش در شمای حقیقی شاسی زنگ اخبار چیست؟

مشخصه لحظه ای بودن آن است.

مثال:علت استفاده سیم نول در شستی زنگ اخبار چیست؟

الف)کار کرد بهتر زنگ اخبار  ب)حفاظت مدار  ج)حفاظت شخص    ج)موارد الف و ج

مثال :علت استفاده از سیم یک در مسافت های دور یا طولانی در زنگ اخبار چیست؟

زیادشدن مقاومت ودرنتیجه افت ولتاژ

نکته:

با توجه به فرمول                         مقاومت با طول سیم نسبت مستقیم و با سطح مقطع نسبت عکس داردو از طرقی با توجه به فرمولهای قانون اهم ولتاژباجریان نسبت مستقیم و با مقاومت نسبت عکس دارد.

مدار سیم کشی چند نوع زنگ اخبار:

ترانسفورماتور:

به طور کلی ترانسفورماتورها به دو دسته ترانسفورماتورهای یک فاز و ترانسفورماتور های سه فاز تقسیم می شود؛ساختمان ترانسفورماتور از یک هسته آهنی ودو سیم پیچ ((اولیه P ثانویه S))تشکیل شده است؛هسته ترانسفورماتوردر نوع چهار گوش و EI وجود دارد؛که هسته چهار گوش مخصوص برق فشار قوی و هسته ((E I))مخصوص برق فشار ضعیف می باشد.

اساس کار ترانسفورماتور :

ترانسفورماتور بر اساس القای متقابل کار می کند یعنی چنانچه سیم پیچ اولیه را به برق شهری ((شبکه))وصل کنیم یک جریان متغیر سینوسی از سیم پیچ اولیه گذشته و به سیم پیچ ثانویه می رسد.

انواع ترانسفورماتور از نظر کار کرد:

1)ترانسفورماتورهای کاهنده مانند ترانسفورماتور زنگ اخبار و یا آداپتور.

2)ترانسفورماتورهای یک به یک این نوع ترانسفورماتورها حفاظتی است مانند محافظ یخچال.

3)ترانسفورماتور افزاینده یا ((اتو ترانسفورماتور)).

رابطه موجود بین ترانسفورماتور:

در یک ترانسفورماتور نیروی محرکه اولیه (( E1 ))نیروی محرکه ثانویه (( E2)) ولتاژ اولیه (( U1)) ولتاژ ثانویه(( U2)) تعداد دور اولیه (( N1)) تعداد دور ثانویه ((N2)) و جریان ثانویه ((I2)) وجریان اولیه ((I1 )) می باشدکه در کل رابطه زیر در کلیه ترانسفورماتور ها به وجود می آید.

رابطه کلی ترانسفورماتور ها:

اف اف ((در بازکن)):

اف اف شامل (1)در بازکن (2)منبع تغذیه (3)مدار خبر(4)مدار مکالمه می باشد.

دربازکن: از دو قسمت تشکیل شده است الف)بوبین با هسته آهنی  ب)فنر ـ اهرم و زنجیر

منبع تغذیه: در سیستم اف اف نیاز به دو نوع ولتاژ مستقیم و متناوب داریم و برای این منظور از ترانسفورماتورکاهنده و مدار یکسو ساز استفاده می شود تا ولتاژ 220 ولت را به 6 تا 12تبدیل کند.

مثال:وسیله ای که مدار را یکسو می سازد چه نام دارد ؟دیود

مدار خبر:

مدار خبر از یک زنگ اخبار یا یک زنگ الکترونیکی و یک شاسی تشکیل شده است .

مدار مکا لمه: مدار مکالمه از سه قسمت میکروفن و دهنی وگوشی تشکیل شده است .

الف )میکروفون :میکروفون دستگاهی است که ارتعاشات مکانیکی صوت را تبدیل به ارتعاشات الکترونیکی می کند: فرکانس ا رتعاشات صوتی قابل شنیدن برای انسان بین80 هرتز ((HZ))تا 150 کیلو هرتز ((KHZ)) می باشد.

ب)گوشی:گوشی دستگاهی است که انرژی الکترونیکی صوت را تبدیل به انرژی مکانیکی می کند .

ج)بلندگو:به دو صورت مخروطی یا بوقی می باشد .

اف اف های با مارک تابا ـ تابان ـ تامر ـ الکتروآلا ـ پارس پیام ـ سلام وکیهان با نقشه اف اف تمام الکترونیک قابل اجرااست.

نکته :

عمل یک سو سازی در کلیه یا اکثر مدارها برقی عموماً توسط دیود انجام می شود .دیود فقط از یک طرف جریان برق را از خود عبور می دهد و در بعضی از وسایل برقی مثلاً سشوارها از پل دیود استفاده می شود؛شکل دیود به صورت زیر می باشد.

دیمر:

وسیله است که ازآن برای کاهش شدت نورلامپ استفاده می شود دراین وسیله ازیم قطعه اکترونیکی بنام ترایاک اتفاده شده است که درواقع ترایاک مانع ارعبورقسمتی ازشکل موج متناوب سینوسی می شودولذاولتاژ خروجی نیزتغییرمی کند.دیمردرمداربصورت سری قرارمیگرد.

رله:

رله کلیدی است که اساس کار آن مغناطیس بوده و موقعی که مغناطیس ایجاد شود کنتاکت های بسته آن باز و کنتاکت های باز به بسته تبدیل می شود .

رله راه پله :

کلیدی است که معمولا" بر اساس مغناطیس کارکرده و به جای مدار کلید صلیبی ((کراکس))جهت کنترل

یک لامپ یا یک گروه لامپ از چند نقطه استفاده می شود.

مثال:اساس کار رله راه پله چیست؟  مغناطیس می باشد.

علامت مشخصه و انواع رله راه پله :

انواع رله راه پله عبارتند از:

(1)رله راه پله الکترونیکی ((خازنی))(2)رله راه پله موتوری (3)رله راه پله مکانیکی (4)رله راه پله پنوماتیکی  که براثرفشارهواکارمی کند.(5)رله راه پله هیدرولیکی که بافشارروغن کارمی کند.

نکته:

در رله ها کلیدی وجود دارد که می توان به طور دائم روشنایی داشت .چون رله ها در انواع مختلف می باشند بایستی هر رله را طبق نقشه همان رله بست.

مثال:حرکت سیم درداخل میدان مغناطیسی ایجاد جریان در سیم می کند این مطلب بیانگر چیست؟

آلترناتوریا ژنراتور.

کنتور : کنتور وسیله ای است که جهت اندازه گیری مقدار انرژی الکتریکی استفاده می شود که مقدار آن بر حسب کیلو وات ساعت KWHبیان می شود .

انواع کنتور: کنتور ها به طور کلی به دو دسته کنتور های تک فازه و کنتور های سه فازه تقسیم می شود.

انواع کنتورهای تک فاز:

کنتور تک فاز اکتیو:توان مفید را اندازه می گیرد.

کنتور تک فاز راُکتیو:کنتور تک فاز  راُکتیو توان غیر مفید را اندازه می گیرد .

کنتور تک فاز یک تعرفه:با یک قیمت محاسبه می کند ((برای یک شیفت کاری ساخته می شود)).

کنتور تک فاز دو تعرفه :با دو قیمت مختلف در روز و شب محاسبه می کند.((برای دو شیفت کاری ساخته می شودکه یکی ازمصارف اصلی آن درکارخانه های دوشیفت می باشد)).

کنتور های سه فاز:  که شامل کنتور اکتیو ـ کنتور راکتیو ـ کنتور یک تعرفه ـ کنتوردوتعرفه -کنتور سه سیمه و کنتور چهار سیمه می باشد.

در کنتور های سه فازه سه سیمه فقط سه سیم فاز ((R..S.T))وارد می شوند اما در کنتور های سه فازه چهار سیمه علاوه بر سه سیم فاز سیم نول نیز وارد کنتور می شود .

اجزاءکنتور تک فاز:

 یک کنتور تکفاز از قسمت های زیر تشکیل شده است .

1)بوبین جریان (2) بوبین ولتاژ (3) آهنربا (4) نمراتور یاشماره انداز(5) دیسک یاصفحه آلومینیومی (6)اسکلت (7) محفظه

1-بوبین جریان : این بوبین از سیمی با سطح مقطع زیاد و تعداد دورکم که به دور یک هسته آهنی پیچیده شده ساخته می شود و در مدار به صورت سری قرار می گیرد بوبین جریان دارای دو هسته است .که سیم پیچهای آن با هم به صورت سری بسته می شود.

2-بوبین ولتاژ:  از سیمی با سطح مقطع کم ( نازک ) و تعداد حلقه زیاد ((دور زیاد)) تشکیل شده و در مدار به صورت موازی قرار می گیرد.

3-آهنربا:  که معمولاً نعلی شکل واز نوع مغناطیس دائم است .

4-نمراتور:از چرخ دنده هایی تشکیل شده که بر روی آن از شماره های 0 تا 9 نوشته شده و مقدار عددی مصرف برق را نشان می دهد.

5-دیسک یاصفحه آلومینیومی:  صفحه ای است از جنس آلومنیوم که حول محوری می چرخد و به دو یاتاقان ازبالا وپایین متکی است این صفحه در مسیرمیدان های مغناطیسی ایجاد شده توسط بوبین ولتاژ و بوبین جریان قرار می گیرد .

6-اسکلت:  قطعه ای است معمولاً از جنس آلومینیوم که قسمت های مختلف کنتور بر روی آن نصب شده است .

نکته:برای جلو گیری از اثر میدان های سیم پیچ ولتاژ و جریان بر روی گردش دیسک ، اسکلت را از   آلو مینیوم می سازند .

7-محفظه:  پوشش خارجی کنتور است که به صورت دایره ای یا مربع یامستطیل شکل و از جنس فلزی ، کائوچو و یا شیشه می باشد که اجزاء داخلی را در مقابل عوامل خارجی مانند باد و باران وگرد خاک محافظت     می کند.

طرز کار کنتور:

توسط بوبین ولتاژ و بوبین جریان دو الکترومغناطیس به وجود می آید که در صفحه آلومنیومی (دیسک)تولید جریان فوکویاگردابی می کند که در اثر آن دیسک شروع به چرخش می کند چون شدت میدان مغناطیسی ایجاد شده متناسب است با ولتاژ و جریان بنابراین توان حاصل می شود از طرفی چرخ دنده ها نیز نگهداری زمان را به عهده دارد که از حاصل ضرب توان در زمان انرژی الکتریکی بدست می آید.

و فرمول آن به صورت:

تنظیم کنتور:

برای ثابت ماندن صفحه آلومنیومی (دیسک)در مواقع بی باری (عدم مصرف) از سه وسیله استفاده    می شود.

1-تنظیم آهنربای دائم:

جهت جلو گیری از حرکت بی رویه دیسک در زمان بی باری.

2-تنظیم پیچ کشویی:

جهت برابر نمودن زاویه های ایجاد شده بین بوبین ولتاژ و بوبین جریان که دو سر آن به سیمی از جنس مانگانین متصل است و به وسیله یک سیم پیچ فرعی این زاویه برابر می گردد .

3-جهت خنثی کردن اصطکاک:

و اینک کنتور بتواند در جریان های ضعیف نیز به کار بیفتد در هسته بوبین شیاری ایجاد کرده و میله اتصال کوتاهی رادر آن قرار می دهند که مقدار آن برابر با اصطکاک اما مخالف آن است پس آن را خنثی می کند .

اشکال زیرشمای حقیقی وفنی کنتور تکفار رانشان می دهد؟